Met wat ik weet van honden zou ik zeggen: ze zijn gelukkig, op dit moment. Hun lichaamstaal zegt het. Maar na het lezen van Verduyns boek wordt die stelling discutabel. Zijn honden echt gelukkig met hun leven bij mensen?

Marijke Verduyn –journalist en theoloog– zegt niet dat het niet zo is, maar zet haar lezers wel aan het denken. In het hoofdstuk ”Een dier is geen accessoire – over dier en ethiek” komt de vraag aan de orde of het moreel gezien wel kan: dieren in je bezit hebben. Verduyn legt daar uit wat de Amerikaanse rechtsfilosoof Gary L. Francione daarover zegt. Hij vindt dat mensen huisdieren veroordelen tot onnatuurlijk gedrag; ze zijn er puur voor ons gemak, plezier en amusement. Francione noemt het „morele schizofrenie” dat wij het lijden van dieren afwegen tegen ons lijden (als een dier ziek is bijvoorbeeld mag de baas bepalen of het een spuitje krijgt of niet). „Wij zeggen wel dat wij dieren niet onnodig mogen laten lijden, maar wij bepalen ook weer zelf of we ons daaraan moeten houden.”

Dit ethische hoofdstuk gaat behoorlijk diep, en ook de rest van het boek stemt tot nadenken. De gespletenheid van de hedendaagse omgang met dieren wordt fysiek onderstreept doordat de ene helft gaat over vertroetelde huisdieren, en de andere helft (daarvoor moet je het boek omdraaien én op z’n kop houden) over productiedieren.

In het huisdierendeel gaat het over de verregaande diergezondheidszorg, hondenkleding, -bier, dierenbegraafplaatsen en -crematoria en dierenrechten. Verduyn sprak onder anderen dierentolk Birgitta van Spronsen, die dieren kan verstaan. „Er was eens een sint-bernard die zich beklaagde dat allebei de eigenaren rookten. Dat was bij ieder consult het eerste wat hij zei.” Hoe Van Spronsen dit ontdekt, staat er helaas niet. En Marysia Wilczewska komt aan het woord, die een praktijk voor coaching en healing heeft, voor mens en dier, en die stervensbegeleiding aan dieren biedt.

In het andere deel, over het dier dat ding werd, signaleert Verduyn dat productiedieren in rapporten niet als levende wezens worden neergezet, maar „uitgangsmateriaal” worden genoemd. Het varken, de kip, ze zijn onzichtbaar geworden.

De auteur laat zien hoe dit zo is gekomen, hoe het kwam dat de bedrijfsvoering van boerenbedrijven na de oorlog grondig veranderde. De gangbare boer, de biologische boer, de melkrobot, slachterij en stallen met kunstgras komen langs. En slager Gerard Zwetsloot, die dagelijks met drie varkens door zijn dorp wandelt. Thuis scharrelen ze in de tuin. „Net honden. Toch is er een groot verschil: over anderhalf jaar worden Ed, Sem en Maxi geslacht. (…) Dat hebben wij zo afgesproken in onze cultuur: varkens eten we, maar honden niet.”

Verduyn brengt heel goed en afgewogen de dubbelheid in beeld die de maatschappij van nu kenmerkt op diergebied. Ze signaleert, observeert, blijft op de vlakte: als een journalist. Ze trekt wel een aantal conclusies in haar afsluitende hoofdstukken – maar uiteindelijk moeten mensen zelf keuzes maken op dit gebied, is de boodschap. De twee enquêtes die de lezer kan invullen, onderstrepen dat: ontdek maar waar je staat. Kijk maar.

Dat voelt als een wat te open eind. Deze stof vraagt om een vervolg, een boek in de trant van ”Dieren eten” van Jonathan Safran Foer, waarbij je leven níét hetzelfde kan blijven. Als Verduyn dat schrijft –en dan vanuit haar theologische visie, daar ben ik intussen heel benieuwd naar– wil ik het lezen.

Bekijk hier het filmpje ”Het misverstand dier”

Boekgegevens

Het dier is mens geworden. Het dier is ding geworden, Marijke Verduyn;
uitg. Meinema, Zoetermeer, 2012; ISBN 978 90 211 4295 1; 104 en 126 blz.; € 19,90.