November 2012. Prins Willem-Alexander en prinses Máxima werken in Brazilië een overvol programma af. Natuurlijk is er een ontspannen moment met basisschoolkinderen, maar verder gaat het van seminar naar bespreking, en van een lunchbijeenkomst met industriëlen naar een netwerkreceptie.

De prins windt er in een van zijn toespraken tijdens de handelsmissie geen doekjes om: „This is not just a royal visit. We mean business”, maakte hij zijn gastheren duidelijk. „Dit is niet alleen een koninklijk bezoek. We komen om zaken te doen.”

Brazilië is een van de opkomenden economieën en dus liggen er kansen voor Nederlandse bedrijven. Dat weet ondernemersvereniging VNO-NCW maar al te goed. Daarom is er een grote handelsmissie georganiseerd. Meer dan 150 bestuurders van Nederlandse bedrijven zijn afgereisd.

Vorige week waren er weer kansen. Koningin Beatrix bracht staatsbezoeken aan het sultanaat Brunei en aan Singapore. De zakelijke belangen waren niet vergeten. Bestuurders van grote ondernemingen waren erbij.

Een reis in het spoor van de koningin of prins biedt nu eenmaal meer mogelijkheden dan een reis zonder hen. Waarom? Er gaan meer deuren op. In veel landen hebben ondernemers de overheid nodig om binnen te komen of handelsbelemmeringen weg te nemen. Bij een minister aan tafel komen lukt als bedrijf niet zomaar, maar met een meereizende minister gaat het al gemakkelijker. En als dan ook de koningin of de prins nog aanschuift bij het staatshoofd of de premier van het desbetreffende land, komt er nog sneller olie in de handelsmachine.

Overigens is niet iedereen gecharmeerd van deze methodes. Vooral vanuit fracties aan de linkerkant van het politieke spectrum klinken soms kritische geluiden: handel gaat niet voor alles.

Het is in dat licht soms op eieren lopen. Rond het staatsbezoek aan India (2007) speelde de discussie over kinderarbeid in het land. De meereizende minister van Economische Zaken mocht daar toen de vinger bij leggen, maar de zaken gingen door.

En toen prins Willem-Alexander in 2011 ‘voor zaken’ naar Vietnam reisde, bleef het onderwerp christenvervolging ongenoemd, voorzover bekend. Ook bij zijn bezoek aan Bhutan (2007) is de zorg over christenen niet gedeeld, voor zover bekend. In China was het balanceren, zo ook tijdens de staatsbezoeken in 2012 in het Midden-Oosten.

Etalage

Koningin Beatrix legde tijdens haar regeerperiode 53 staatsbezoeken af. Al die keren kon zij de spreekwoordelijke BV Nederland in de etalage zetten. In de eerste 20, 25 jaar ‘verkocht’ de koningin Holland vooral door Nederlandse cultuur uit te stallen. Zij nam vooral dansgroepen, orkesten of ensembles mee.

Na de berichten dat prins Bernhard in de jaren zeventig steekpenningen zou hebben aangenomen rondom handelsmissies, sloeg de slinger door naar de andere kant: de Oranjes hielden zich –onder druk van ministers-presidenten en parlement– verre van handel en ondernemen.

Sinds 2006 is het echter standaard dat een delegatie van veelal chief executive officers een parallelreis maakt met staatsbezoeken van de koningin. De economische insteek lijkt steeds nadrukkelijker aanwezig te zijn in de programma’s van staats­bezoeken.

De koopmansgeest is weer terug. Nederland timmert aan de weg. Een nieuwe, frisse koning met een veelal als charmant geziene vrouw naast zich kan de presentatie van Nederland in het buitenland alleen maar goed doen, is de verwachting.