Maandag was het weer raak. De Inspectie SZW hield de 51-jarige directeur van champignongigant Prime Champ uit Venlo aan op verdenking van arbeidsuitbuiting en valsheid in geschrifte. In augustus werden ook al drie leidinggevenden van het bedrijf opgepakt. De inspectie vermoedt dat de champignonkwekerij zich schuldig heeft gemaakt aan uitbuiting van werkneemsters uit Polen.

Bij Prime Champ werken honderden pluksters die dagelijks de volgroeide paddenstoelen van de kweekbedden halen. De oogst van champignons voor de verse markt is handwerk. Alleen champignons die bestemd zijn voor de conservenindustrie, worden machinaal geoogst.

Het Limburgse bedrijf stond in december centraal in twee uitzendingen van het tv-programma Keuringsdienst van Waarde over wantoestanden in de champignonteelt. Poolse medewerksters zouden voor hongerloontjes lange dagen maken, nauwelijks vrij krijgen en ook nog eens fors moeten betalen voor kost en huisvesting.

De uitzendingen veroorzaakten veel opschudding bij het publiek maar ook onder champignonkwekers. Minister Asscher (Sociale Zaken) riep zelfs op om geen champignons meer bij Albert Heijn te kopen. Hij moest die uitspraak kort daarop inslikken, toen het supermarktconcern verklaarde alleen champigons te verkopen die onder goede arbeidsomstandigheden zijn geproduceerd. Vorige week werden in een gesprek tussen Asscher en Albert Heijn de plooien weer glad gestreken.

Met het logo van de Stichting Fair Produce had de supermarktketen het publiek duidelijk kunnen maken dat hij alleen „eerlijk gekweekte” champignons verkoopt. Dit keurmerk garandeert dat de pluksters beloond worden volgens de in Nederland geldende regels. Maar de grootgrutter laat het logo bewust niet op de blauwe bakjes plakken. „Wij willen niet dat er te veel logo’s op onze producten staan”, verklaarde een woordvoerder.

Geschrokken van alle commotie hebben zich de afgelopen weken zeker vijftig nieuwe paddenstoelentelers aangemeld bij Fair Produce. Projectleider Peter Baltus zei dinsdag desgevraagd dat deze bedrijven het beoordelingstraject ingaan. Dat neemt ongeveer twee maanden in beslag. Van de ruim 130 Nederlandse champignonkwekerijen mogen er volgens Baltus zo’n 50 het keurmerk al voeren.

Voorzitter Ko Hooijmans van de vakgroep Paddenstoelen van boeren- en tuindersorganisatie LTO liet onlangs al weten dat de telers het zat zijn om steeds weer negatief in het nieuws te komen. „Als je als teler op een correcte manier werkt en er alles aan doet om op tijd een goed product te leveren aan de supermarkten, is het bijzonder pijnlijk als je over één kam wordt geschoren met ondernemers die dat niet doen.”

Kern van het probleem is echter dat champignonkwekers een te lage prijs voor hun product krijgen. Hevige internationale concurrentie is daar debet aan maar ook de consument en de supermarkten hebben invloed. Het uitbannen van onderbetaling begint bij de koper in de winkel, die bereid moet zijn te betalen voor een eerlijk product.

Fair Produce klaagde eerder deze maand dat veel supermarktorganisaties tot nu toe vooral geïnteresseerd waren in een zo laag mogelijke inkoopprijs. De opbrengst voor de telers is volgens voorzitter Bart Jan Krouwel in tien jaar met 35 cent per kilo gezakt, terwijl de winkelprijs met 16 cent omhoog is gegaan. Het aantal champignonbedrijven is door de concurrentie teruggelopen van 546 in het jaar 2000 naar 131 nu.

Baltus zei dinsdag dat de supermarkten door de opgelaaide discussie meer oog krijgen voor de problemen. Het rijtje ketens dat overstapt op Fair Product neemt gestaag toe. Deze maand sloot Lidl zich aan, in navolging van onder meer Deen, C1000, Coop en Jan Linders.

Champignonkweker Peter Braam uit Yerseke mag het keurmerk voeren, maar ondervindt er weinig meerwaarde van. „Ik ben ook handelaar en exporteer vrijwel al mijn champignons. In het buitenland zijn klanten niet in het keurmerk geïnteresseerd.” Braam laakt de constructies die sommige champignonbedrijven toepassen om (lage) sociale lasten in het buitenland af te dragen. „Ik ga geen mensen uitbuiten. Bij ons werken zestig mensen, die komen bijna allemaal uit Polen. Maar ik betaal ieder het Nederlandse loon. Dat kost mij 50 cent per kilo champignons. Collega’s die met een constructie werken, zijn 30 cent kwijt. Bij mij gaan wekelijks 50 ton champignons de deur uit, reken maar uit wat het verschil is. Maar doordat ik rechtstreeks aan supermarkten verkoop, zonder tussenschakel, kan ik er nog aan verdienen.”