Scheiding, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of overlijden; iedereen met een NHG-hypotheek die hierdoor zijn woning moet verkopen, kan voor de eventuele restschuld aankloppen bij de stroppenpot van Schiffer.

Krap 800 miljoen euro zit er momenteel in, en daarmee staat het NHG-fonds garant voor 1 miljoen hypotheken met een totale waarde van 150 miljard. Raakt de pot leeg, dan fungeert de overheid als achtervang.

U keerde 120 miljoen euro uit in 2012. Baart het toenemend aantal hulpvragen u zorgen?

„Ik word er niet nerveus van. Het komt overeen met onze verwachtingen. Al zit het, dat geef ik toe, wel aan de bovenkant daarvan. Positief is wel dat ondanks het recordaantal restschulden dat we moesten overnemen, ons garantievermogen dit jaar licht is gegroeid.”

De verwachting is dat de huizenprijs dit jaar tot 7 procent daalt. Als dat zich doorvertaalt in de restschuld en de hulpvraag net zo groeit als in 2012, verdrievoudigt het beroep op de NHG.

„Die berekening is kort door de bocht, maar je weet het inderdaad nooit. De hamvraag is of de prijsdaling zich een-op-een vertaalt in het aantal gedwongen verkopen. Pas dán komen wij in beeld. Onze verwachting is dat de hulpvraag dit jaar groeit tot 4000 à 4500 gevallen.”

Is die inschatting niet laag? In 2008 sprong u in 927 gevallen bij; het afgelopen jaar al 3549 keer. De trend lijkt veel sterker.

„Dat is zo. Anderzijds baseren wij onze verwachtingen op actuariële berekeningen. We doen daarnaast regelmatig een stresstest om te kijken in welk scenario we de bodem van de pot raken. Dat komt in beeld bij een werkloosheidspercentage van 9 procent (nu 7,2 procent, MtB) en een extra huizenprijsdaling met 20 procent in één tot twee jaar. Zover is het nog niet.”

In 2008 was relatiebeëindiging in 24 procent van de gevallen de oorzaak. In 2012 is dat haast verdrievoudigd tot 61 procent. Hoe verklaart u die toename?

„Er zijn niet plots meer echtscheidingen gekomen, dus daar kan het niet aan liggen. Wel is het zo dat door de prijsdalingen steeds meer mensen een hypotheek hebben die onder water staat. Waar vroeger na een scheiding de woningverkoop winst opleverde, komt er nu een restschuld in de boeken en klopt men bij ons aan. Wat dat betreft is de wereld omgeklapt. De schade door de toegenomen werkloosheid valt ons mee. Kennelijk is de WW een goed vangnet of vinden mensen toch snel weer een nieuwe baan.”

De suggestie is wel gedaan dat er sprake zou zijn van fraude, juist met echtscheidingen.

„Volgens mij is dat een broodjeaapverhaal. Mijn ervaring is dat mensen er juist alles aan doen om hun woning te behouden. Ik wil ervoor waken om een pinautomaat bij echtscheidingsperikelen te zijn. Vanwege de snelle toename hebben we daarom alle echtscheidingscasussen in 2012 nog eens onderzocht. Daarbij keken we ook in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) of partners elkaar een halfjaar later toch weer gevonden hadden. Slechts in een enkel geval hadden we twijfels.”

Partners die een scheiding ensceneren om een restschuld te ontlopen, zullen toch wijzer zijn dan zich al snel weer in te schrijven op eenzelfde adres? Controleert u alleen de GBA, of rijdt u ook daadwerkelijk een keertje langs?

„Ik ga hier niet ontkennen dat slimme mensen best door onze mazen kunnen glippen. Dat is niet uitgesloten. Maar daar waar mogelijk controleren, achterhalen en beboeten we. Waar ik echter liever niet toe zou willen overgaan, is het bespioneren van mensen en het tellen van tandenborstels.”

Is dat niet naïef? Fraude is in de samenleving toch aan de orde van de dag? De dalende huizenprijs maakt de restschuld en daarmee de potentiële fraudewinst toch alleen maar groter?

„Wij doen er alles aan om ervoor te zorgen dat we niet worden opgelicht. Bij elkaar zijn dat vrij veel maatregelen. Ik kan er geen extra bedenken om strategisch gedrag geheel uit te kunnen sluiten. Je kunt niet iedereen controleren.”

Maar steekproefsgewijze controles ter plaatse; particuliere verzekeraars doen dat toch ook?

„Hoe langer we het erover hebben, hoe interessanter het wordt om te bezien of we daarin meer kunnen doen. Ons systeem is niet 100 procent waterdicht; er kunnen best intelligente mensen doorheen marcheren. Op het moment is dat niet zo, maar als ik inderdaad het gevoel krijg dat dergelijke fraude een nieuwe tak van sport wordt, moeten we wellicht andere controles overwegen. Maar ik hoop dat het niet nodig is. Ik krijg er op voorhand al slapeloze nachten van, om als een NHG-agent in de bosjes te liggen posten. Dat is niet de samenleving waar ik graag in leven wil.”