„Extremisten in Mali vooral rijk door losgeld voor gijzelaars”
LEIDEN – De verkoop van Franse vlaggen loopt goed in Mali, hoorde onderzoeker Benjamin Soares van het Afrika-Studiecentrum in Leiden. Veel Malinezen zijn blij met de Franse interventie. Maar tegelijkertijd zijn er ook groepen die juist content zijn met de islamistische overheersing in het noorden. „Denk niet dat dit een gemakkelijke strijd gaat worden.”
De directe aanleiding voor de Franse interventie was de inname door jihadisten, donderdag, van de plaats Konna, op de grens van het noorden en het zuiden van Mali. De schrik sloeg veel Malinezen in het zuiden van het land toen om het hart. Na de inname van Konna leek de weg vrij voor een verdere opmars.
In Konna klonk echter ook applaus na de islamistische inname, vernam Soares vanuit Mali. „Malinezen vertelden me dat verschillende religieuze leiders in Konna de komst van de extremisten verwelkomden. Een van de islamistisch gezinde imams zou bij de herovering van Konna zijn terechtgesteld door het Malinese leger.”
Het tekent de complexe situatie in Mali. Soares, deskundige op het gebied van de islam in Afrika, is ervan overtuigd dat de meeste Malinezen niet onder een islamistisch regime willen leven. „Maar”, zegt hij, „vergis je niet: het jihadisme kan wel degelijk op steun rekenen, ook in het zuiden van het land. Het beeld dat al het extremisme enkel vanbuiten komt, is eenzijdig.”
Frankrijk stelt dat de Malinese islamisten ook een gevaar kunnen gaan vormen voor Europa. Hoe reëel is die angst?
„De islamistische groepen zijn behoorlijk goed georganiseerd, dus dat is niet ondenkbaar. Momenteel moet Frankrijk zeker ook beducht zijn voor aanslagen. De interventie kan Malinezen bovendien extra opzetten tegen Frankrijk.”
Ook in de buurlanden Algerije en Mauritanië is al-Qaida actief. Hoeveel zin heeft het enkel de strijd aan te binden met islamisten in Mali?
„Het is duidelijk dat uiteindelijk enkel een regionale aanpak kan werken, al was het maar omdat het vluchtelingenprobleem veel landen aangaat. De aanpak van Mali is echter zeker cruciaal. Het land is sinds 2003 een vrijhaven geworden voor extremisten die in Algerije en Mauritanië in hun werk belemmerd werden door de regeringen. De regering van Mali liet dat willens en wetens op zijn beloop. Sterker nog: hoge regeringsfunctionarissen profiteerden van de drugs- en mensensmokkel van de extremisten.”
Mali was al die jaren intussen een ”donordarling”, door westerse landen geprezen om zijn democratie. Was dat blindheid of onwetendheid?
„Ze waren blind. Ik denk dat ze geen oog wilden hebben voor de corruptie en kwalijke praktijken. Ook Frankrijk steunde het oude regime zonder meer.”
De islamisten in Mali blijken uitstekend uitgerust. Waar halen ze hun geld vandaan?
„Voor een belangrijk deel uit het losgeld dat voor gegijzelden wordt betaald. Elke Europeaan of Amerikaan levert zo’n 5 tot 6 miljoen aan losgeld op. Daarnaast zijn de islamisten na de val van Gaddafi in Libië daar onbekommerd inkopen gaan doen. Het idee dat er veel geld uit het Midden-Oosten komt, is nooit bewezen. Het is mogelijk, maar we weten het niet zeker.”
Er zouden ook banden zijn met terreurgroep Boko Haram, in Noord-Nigeria.
„Het is waarschijnlijk, maar ik weet het niet zeker.”
Wat verwacht u van de interventie in Mali?
„Ik doe geen voorspellingen. Ik ben blij met de interventie, maar het zal een moeilijk verhaal worden. Laten we hopen dat ze bij kan dragen aan een stabieler Mali. Daarvoor zal de blijvende steun van de donors echter van het grootste belang zijn.”