Enerzijds is er sprake van vermoeidheid en zelfs van onverschilligheid als het over dit thema gaat, omdat men de ander niet begrijpt. Anderzijds is er radicalisering, omdat men anders geen stap verder denkt te komen. Deze bundel, die heel verschillende visies op dit onderwerp bijeenbrengt, wil prikkelen om uit deze verlammende impasse te komen.

Het boek start met een fundamenteel artikel van de Joodse auteur Shaul Magid. Hij wijst op de manier waarop de Bijbel in het debat over Israël en de Palestijnen functioneert. Als de Bijbel veel geciteerd wordt, is dat vrijwel uitsluitend bedoeld om het eigen gelijk tegenover anderen te staven. Hij pleit voor een ander gebruik van de Bijbel, iets waar dr. Klaas Spronk, hoogleraar Oude Testament aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), hem in bijvalt. Kort samengevat: gebruik de Bijbel niet zozeer om eigen standpunten te verdedigen, maar beluister de stem die erin klinkt als een tegenstem, die je een vraag stelt en je tot andere gedachten wil brengen.

Beelden en verhalen

Dr. Leo Koffeman, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de PThU, sluit hierbij aan en constateert dat het niet allereerst de theologische vragen zijn die mensen in de kerk doorgaans bezighouden. Men wordt existentieel geraakt door de beelden die men ziet en de verhalen die men hoort of van nabij meemaakt, bijvoorbeeld tijdens een reis naar Israël of de Palestijnse gebieden. Dergelijke ervaringen bepalen vaak in sterkere mate de houding die mensen aannemen in het Midden-Oostenconflict dan een officiële uitspraak van de kerk, waarvan zij doorgaans niet zo veel heil verwachten.

Dr. Govert Buijs, bijzonder hoogleraar politieke filosofie en levensbeschouwing aan de Vrije Universiteit, analyseert wat er gebeurt als de kerk zich begeeft op het terrein van de politieke orde en daarover uitspraken wil doen. Hij waarschuwt ervoor dat op deze manier politiek geweld religieus kan worden gelegitimeerd. Politiek en theologisch is er geen ander instrument om het Israëlisch-Palestijnse conflict te benaderen dan dat van het volkerenrecht, met alle kanttekeningen die daarbij te plaatsen zijn.

Verbinding

Is er dan geen verbinding tussen wat de Bijbel zegt en de huidige politieke situatie in Israël? Dr. Arjan Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, wil die lijn niet doorsnijden. „De kerk kan niet zonder een theologie van Israël om de eenvoudige reden dat Israël raakt aan de identiteit van de kerk zelf.” Israël is een teken van de trouw van God aan Zijn verkiezing, waar ook de kerk van leeft, stelt hij. Wie dat losmaakt van het concrete volk vandaag, maakt van Gods trouw een fantoom. De stelligheid waarmee hij dit schrijft neemt dr. Plaisier echter terug als het gaat over het lánd Israël.

Dat heeft direct te maken met het andere perspectief dat in de bundel ook een plaats krijgt: dat van de Palestijnen. Ds. Johan van den Berg, bestuurslid van de stichting Vrienden van Sabeel, maakt zich sterk voor het verstaan van de Palestijnse stem vanuit de eigen context, waarin Israël vrijwel alleen als verdrukker wordt gezien. Beide perspectieven komen in deze bundel wel aan de orde, maar worden nog niet werkelijk met elkaar verbonden.

Ontmoeting

Drs. Kees Jan Rodenburg, predikant en directeur van de Near East Ministry, grijpt terug op het pleidooi om open te staan voor een andere manier van Bijbellezen dan het zoeken naar bevestiging van het eigen gelijk. Hij lijkt wel mogelijkheden te zien voor een werkelijke ontmoeting rond de Schriften. Hij heeft bij zijn werk voor het Centrum voor Israëlstudies in Jeruzalem ervaren dat Joden en christenen, terwijl hun relatie bij uitstek getekend wordt door tegenstellingen en spanningen, toch tot een zinvol gesprek kunnen komen. Van belang is dan het besef dat de ander evenzeer op zoek is naar het verstaan van het Woord en de heiliging van het leven, ook als die dat op een andere manier invult. Ds. Rodenburg wijst daarbij op de praktijk van het bidden, die in het Jodendom nauw verbonden is met het leren. Wellicht kunnen daarin wegen worden gevonden om het Israël­debat uit zijn kramp te bevrijden, zo oppert hij.

Ongelijksoortig

De bundel ”Meervoudig verbonden” wil een impuls geven aan het onderlinge gesprek in de kerk over Israël en de Palestijnen. Meervoudig is de bundel zeker. De auteurs willen recht doen aan de „onopgeefbare verbondenheid met Israël” én aan de solidariteit met Palestijnse christenen. Bij de presentatie van het boek werd er echter al op gewezen dat dit ongelijksoortige grootheden zijn. Het is de opdracht voor ieder mens om solidair te zijn met mensen in moeilijke situaties.

Als christenen niet solidair zijn met Palestijnse christenen gaat er iets fundamenteel mis. Maar waarom zou die solidariteit minder worden op het moment dat iemand wil laten zien dat er een bijzondere band bestaat tussen de kerk en Israël? De ene verbinding hoeft de andere toch niet terzijde te drukken? Het woord meervoudig wijst op een spanning die er principieel niet zou hoeven zijn, als men de ongelijksoortigheid van de beide verbindingen blijft beseffen.

Boekgegevens

”Meervoudig verbonden. Nieuwe perspectieven op vragen rond kerk, Israël en de Palestijnen”, Arjan Plaisier, Klaas Spronk (red.); uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2012; ISBN 978 90 239 2642 9; 144 blz.; € 14,50.