Ds. Kort schrijft boek over de wedergeboorte

In zijn waarneming heerst deze in vele kerken en in veel preken, maar is zij in strijd met de Schrift, met de kanttekeningen, met de belijdenisgeschriften en de oude theologen. Kerkvaders als Augustinus en hervormers als Calvijn en Luther fundeerden zich op het Woord. Zij sponnen geen web van theorieën rond de Waarheid op grond van on-Bijbelse leringen en filosofieën, zegt ds. Kort.

Ds. Kort, oud gereformeerd predikant te Krimpen aan den IJssel, wil aan de hand van de Schrift een zakelijke weerlegging geven van dwaalleringen, hoe Schriftuurlijk, rechtzinnig en bevindelijk ze ook lijken en hoe ingeburgerd ze inmiddels in het kerkelijke leven ter rechterzijde ook zijn.

De stellingname in zijn verantwoording is duidelijk. Ds. Kort noemt als kenmerk van de embryotheologie de veronderstelde wedergeboorte en het leersysteem in sommige afgescheiden kringen (blz. 17). Hij plaatst de Bijbelse bloedtheologie (blz. 19) onomwonden tegenover de embryologie (de lijn van dr. A. Comrie, dr. A. Kuyper en aansluitend ds. G. H. Kersten en dr. C. Steenblok, blz. 20 e.v.).

Hij waarschuwt ernstig voor de leer van de onbewuste inlijving in Christus en het deelhebben aan de weldaden vóórdat men de Middelaar als Persoon kent (blz. 22). Ds. Kort omschrijft deze leer als een derde weg die in de wijsbegeerte, met name in de scholastiek, is gegrond (blz. 22 e.v.). Men is dan gerechtvaardigd vóór het geloof, namelijk vanuit de eeuwigheid (blz. 23). Men gaat dan uit van een schijnbare, waarschijnlijke, onheuse en veronderstelde wedergeboorte, heel anders dan de Erskines en Boston leerden, die soms ten onrechte verdacht worden van arminianisme (blz. 24). Lees echter Gray en Binning (blz. 25).

Ds. Kort waarschuwt met name de jeugd. Hoofdstuk 2 zet de leer van de Schrift uiteen. De hoofdstukken 3 tot en met 8 bespreken de kanttekeningen, de belijdenisgeschriften, de kernzaken vanuit de Schrift, de bloedtheologie en 1 Korinthe 13. Daarna komt de Vroege Kerk tot en met de Nadere Reformatie aan de orde, waarna hoofdstuk 9 de visie van Comrie behandelt. Dit uitvoerige hoofdstuk weerlegt het filosofische in de theologie van Comrie, wat volgens ds. Kort minder sterk in zijn preken naar voren komt. Vele begrippen worden er gebruikt en het is goed zorgvuldig te lezen en te herlezen wat als hoofdzaak wordt bedoeld.

Ik onderschrijf de vrees van ds. Kort om enig leven en geloof te zien en te bevorderen buiten de geloofskennis van Christus om. Wezenlijk is: wie in Christus is, die is een nieuw schepsel. We moeten en mogen geen filosofische termen gebruiken, van wie dan ook, om daarvan een andere leer te maken en die zelfs tot kerkelijke leer te verheffen.

Hoofdstuk 10 bespreekt de verdere ontwikkeling van de door ds. Kort weerlegde leer. Hierbij worden Kuyper en Kersten op één lijn gesteld. Hier wordt ook een aantal andere predikanten genoemd. Velen zullen dit hoofdstuk met pijn lezen. Ik onderstreep wat ds. Kort terecht aanhaalt over onder meer de prediking van ds. E. du Marchie van Voorthuizen en dr. H. F. Kohlbrugge omtrent Christus en de geloofskennis van Hem (zie ook blz. 183).

Het is moeilijk denkbaar om bij dit onderwerp geen namen te noemen. Naarmate het accent sterker op personen komt te liggen, dreigt de gedachtevorming over de wezenlijke zaken echter in de schaduw van de persoonlijke verdediging te geraken. Ik wijs erop dat de uitleg en de toepassing van teksten, ervaringen en gevoelens, conclusies en toepassingen wel eens persoonlijk kunnen zijn, al lijken ze feitelijk en objectief. Ds. Kort bestrijdt wat een aantal kerken in dezen leert. Het gaat hem om de officiële kerkleer en om de prediking.

In zijn Verantwoording vooraf keert ds. Kort zich tegen de ‘tekst’ die zegt: „Mijn kerk heeft de waarheid.” Daarin bekritiseert hij het gebrek aan zelfkritiek. Dat eenieder hiermee tot zichzelf inkere.

Juist naar aanleiding van dit boek en van andere boeken over de leer des heils zijn er verder nog wat opmerkingen die in zijn algemeenheid gelden voor alle religieuze en theologische lectuur. Ik acht deze zaken wezenlijk voor de dingen die in dit boek aan de orde worden gesteld. Boeken schrijven (en recenseren) dient met gepastheid te geschieden om onnodige polarisatie te voorkomen. Goed lezen en de bedoeling in haar verband plaatsen is moeilijk, maar broodnodig. Ik denk aan het laatste hoofdstuk over Johannes 3.

Uitleg en conclusies zijn onderscheiden zaken. Als twee hetzelfde zeggen hoeven ze nog niet per se hetzelfde te bedoelen. Men kan zelfs zaken goed bedoelen en desondanks verkeerd formuleren. Men moet niet de ander tot karikatuur maken, noch de te bestrijden standpunten van tegenstanders uitvergroten en hen bestrijden met een eigen invulling van begrippen en termen. We dienen met zachtmoedigheid en ware bewogenheid bekleed te zijn.

Er is ook veel theoretische en theologische strijd rond de betekenis van woorden en termen. Ik denk aan hoofdstuk 14 over de heilsorde. Vaak worden theologen en hun leringen tegen elkaar uitgespeeld. Daar waar leermeesters meestal „in wijsheid gissen en voorzichtig zijn”, hebben leerlingen, navolgers en bewonderaars de neiging beslist en radicaal de lijnen door te trekken. Onkunde grijpt vaak en graag op voorgangers terug zonder hen recht te verstaan. Er is verschil tussen de gissende meester en de beslissende leerling, die verder gaat dan het moment waarop de meester stil staat.

Laten we onszelf altijd de vraag stellen waar de strijd voor de Bijbelse leer overgaat in een gevecht om menselijke eer. Waar liggen de terechte scheidslijnen en waar liggen de nuances waarover we van mening mogen verschillen, maar waarin we elkaar ook mogen verdragen?

Rekenkundig en theoretisch consequenties trekken is nog wat anders dan het bevindelijke geestelijke leven beoefenen. Dat geldt voor het bestrijden van iets én voor het verdedigen van zichzelf. Wat zegt de Schrift? En wat denk ik dat de Schrift bedoelt, of wat ik de Schrift wil laten zeggen? Hoofd en hart verschillen nog wel eens. Ook in theologische begrippen en bedoelingen is er onderscheid tussen zijn en schijn, tussen hart en hoofd.

Kerkelijke mensen lopen nogal eens vereerde predikanten na, zonder ze werkelijk te verstaan. Verstaan we de predikers die we navolgen en aanprijzen (ik denk aan hoofdstuk 15)? Dat geldt ook voor hen die we bestrijden. Overzie ik alle consequenties, ook ten aanzien van de heilsorde (hoofdstuk 14)? We moeten de verstandelijke leer, hoe belangrijk ook, en de genadestaat niet vereenzelvigen. We dienen woorden, zaken en personen te onderscheiden, ook van datgene wat wij denken dat ze zeggen en bedoelen.

De door ds. Kort behandelde problematiek is herkenbaar, gezien de reacties op het boek. Beoordeel deze thematiek aan de hand van de Schrift. Lees ook Calvijn en Van der Groe eens na. „Och dat ik klaar en onderscheiden zag…” Geloofskennis is ook Persoonskennis. Daarbij blijft staan: „Buiten Jezus is geen leven, maar een eeuwig zielsverderf’ (Rom. 8:1; Zondag 7 en 23 van de Heidelbergse Catechismus, gedicht in het boekje van ds. A. Hellenbroek).

Boekgegevens

Wedergeboorte of schijngeboorte, ds. A. Kort; uitg. Tekstservice Vermeulen, Meteren, 2012; ISBN 978 90 78164 10 4; 206 blz.; € 19,50.

Zie ook:

‘Zonder wedergeboorte blijf je voor eeuwig verloren’ - Jeugdbond houdt conferenties over thema bekering - ds. J.J. van Eckeveld (Artikel RD 18 februari 1995)

De wedergeboorte (De Saambinder 8 en 15 mei 1952) door A, v.D. – deel 1 deel 2

Voorbereiding wedergeboorte door ds. K. de Gier en ds. G.H. Kersten ( De Saambinder 10 januari 1974).

Wedergeboorte en geloof door ds. B. van der Heiden (De Saambinder van 2001) - deel 1 deel 2 deel 3 deel 4

Wedergeboorte door Joh. Visscherus ( De Wachter Sions , 23 februari 1962)

De noodzakelijkheid der wedergeboorte door ds. M. van Beek (De Wachter Sions van 1981) – deel 1 deel 2 deel 3 deel 4

De wedergeboorte door B. Smytegelt (Brochure ,,Overjarig Koren’’ – november 1936)

De noodzakelijkheid der wedergeboorte door J. Beukelman (Brochure ,,Overjarig Koren’’ – november 1931)

Dr. A. Kuyper en de sluimerende wedergeboorte door J. J. van der Schuit (<a href="http://bit.ly/Ytlg2n

" rel="external">Brochure 1926 )

Actueele vragen in verband met de wedergeboorte door S. Greijdanus ( Brochure 1944 )

De verklaring der Synode van 1905, inzake het punt van de veronderstelde wedergeboorte ( Brochure 1944 ) door S. Greijdanus

Ds. Kort schrijft boek over de wedergeboorte

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?