Verhaal gezocht
Wanneer is een incident geen incident meer, maar symptoom van een verziekte cultuur? Je kunt de problemen bij Amarantis moeilijk nog een incident noemen, als je denkt aan wat er eerder bij Vestia gebeurde. Diederik Stapel is een van de grootste wetenschapsfraudeurs ooit, maar kennelijk was er een cultuur van prestatiedruk en scoringsdrang waarin juist hij kon floreren. En hoezeer ook gemeend, de reactie van premier Rutte dat het doodschoppen van een grensrechter door een viertal pubers „absoluut niet kan worden getolereerd”, klinkt een beetje hol. Die tekst kenden we al, van de Facebookrellen in Haren.
Ook de oplossingsrichting waarin gedacht wordt, is bekend: strenger straffen, vervolging van verantwoordelijken, onderzoekscommissies, rapporten en met elkaar praten hoe dit toch heeft kunnen gebeuren. Tot het volgende incident zich aandient.
Het werkt allemaal niet. Hoe harder je roept dat je het niet kunt tolereren, des te duidelijker wordt het dat het je door de vingers glipt. En dat er altijd dingen mis zullen gaan. Er is meer aan de hand. Anders ging de ex-bestuurder van Amarantis toch niet procederen, omdat het onderzoeksrapport zijn reputatie beschadigd zou hebben? En Diederik Stapel sprak een soort schuldbelijdenis van dertig seconden uit, waarvan de helft was gereserveerd om reclame te maken voor zijn boek. Weer gaat het óók om geld en aandacht. Over het schuldbesef van de schoppende voetballers hoeven we ons geen illusies te maken.
Er is al zo veel geprobeerd en het helpt niet. Dat zou maar zo kunnen komen omdat het foute gedrag zo dicht aan ligt tegen het grote verhaal van onze samenleving: het gaat om zelfontplooiing, waarbij je probeert zo veel mogelijk geld of aandacht te vergaren. Binnen zo’n cultuur gedijen de Stapels en Amarantisbestuurders van deze wereld. Grenzen gelden voor anderen. Is het dan vreemd dat iemand met de functie ”grensrechter” het moet ontgelden? Dat is geen incident meer, maar een symbolische uitdrukking van hoe onze samenleving ervoor staat.
Raken we nu de bodem? Is de vertwijfeling die je naar aanleiding van de dood van de grensrechter hoort, het begin van een kentering? Niet zolang onze leiders het vooral blijven zoeken in regelgeving en straffen. Wat zou kunnen verbinden en verwijzen naar iets wat ons eigenbelang te boven gaat, moet zelfs hoe langer hoe meer achter de voordeur worden teruggedrongen. Terwijl onze samenleving echt een nieuw verhaal nodig heeft over wie wij zijn en wat er in het leven werkelijk toe doet. Iets wat dieper steekt dan enkel normen en waarden. Zo’n verhaal moet in deze adventstijd toch te vinden zijn?
