De bedrijven raakten in elkaar verstrikt en het Congres en het ministerie van justitie proberen de knoop nu te ontwarren. Andersen is al meer dan tien jaar de externe accountant van Enron. Van 1994 tot 1998 controleerde Andersen echter ook de interne boekhouding bij het energiebedrijf. Deskundigen zeggen dat die dubbele betrokkenheid mede de oorzaak is van alle ellende.

„Het is een incestueuze verhouding die vragen oproept over het hele accountantsproces”, zegt Mike Greenberger, rechtendocent aan de universiteit van Maryland. Greenberger hoopt dat het „fiasco” van Enron aanleiding zal zijn voor een herziening van de regels.

Charles Elson, die bedrijfseconomie doceert aan de universiteit van Delaware, is het met Greenberger eens. De wet laat toe dat een accountant zowel de interne als de externe financiën van een bedrijf controleert, maar eigenlijk zijn het twee ’waakhonden’ die van elkaar gescheiden dienen te blijven, zegt Elson. „Als je ze samenbrengt, loop de efficiëntie met de helft terug”, aldus Elson.

Andersen leverde behalve accountancy ook andere diensten aan Enron, zoals bedrijfsadvies en hulp bij belastingkwesties. In 2000 streek Andersen voor dat werk 27 miljoen dollar op. Door de grote inbreng van Andersen kregen functionarissen bij Enron zekere belangen die zij niet meer kwijt wilden raken.

De bedrijven raakten verder met elkaar verweven doordat topmensen van Andersen overstapten naar Enron. Zo bekleedde Rick Causey, hoofd accountancy van Enron, ooit een hoge post bij Andersen. Dergelijke overstappen laten de scheiding tussen accountant en cliënt, die in principe intact moet blijven, jammerlijk vervagen, zegt Greenberger.

Woordvoerster Karen Denne van Enron ziet geen conflict in de dubbele pet die Andersen op had. Denne zegt dat Enron de interne boeken onafhankelijk liet controleren en dat het bedrijf niet alleen bij Andersen, maar ook bij andere accountants medewerkers losweekte. „We hebben de beste talenten in dienst genomen die we konden vinden”, zegt Denne.

Justitie, toezichtsinstanties en het Congres zullen de komende tijd tot op de bodem uitzoeken hoe de verhouding tussen Enron en Andersen in elkaar zat. Verder wordt onderzocht of de directie van Enron met de bedrijfsstaten heeft gesjoemeld om de belastingdienst op een dwaalspoor te zetten.

Een extra dimensie daarbij is de lobby van Enron in Washington. De energiereus heeft zowel Democratische als Republikeinse politici voorzien van campagnegeld en de directie verwachtte daarvoor het nodige terug. Vertegenwoordigers van Enron lobbyden onlangs nog voor het schrappen van een bepaling uit de belastingwet die het bedrijf onmiddellijk 254 miljoen dollar zou hebben opgeleverd. President George Bush had de bepaling inderdaad geschrapt in zijn economisch stimuleringspakket, maar Democraten in de Senaat gingen er niet mee akkoord.

De bepaling garandeert de overheid dat bedrijven een zeker minimum aan belasting betalen. Kenneth Lay, bestuursvoorzitter van Enron, belde in oktober persoonlijk met Mitch Daniels, de directeur van de begrotingsdienst van het Witte Huis. Volgens Amy Call, woordvoerster van Daniels, werd daarbij niet gesproken over de belastingwet, maar ging het over de algemene toestand van de economie. In zijn stimuleringspakket voerde Bush later aan dat de bepaling verwijderd moest worden omdat belastingheffing bedrijven het hardst treft in tijden van economische malaise.

Uit vrijgegeven documenten van lobbyisten blijkt dat Enron bij het Congres ook fel lobbyde voor de intrekking of verlenging van andere belastingmaatregelen. Zo wilde Enron dat een bonus, die afnemers krijgen als zij energie kopen die door middel van windturbines is opgewekt, nog eens vijf jaar zou gelden.

Uiteraard is Enron zelf een van de grootste aanbieders van windenergie. Dochteronderneming Enron Wind publiceerde op haar internetsite zelfs een formulier dat consumenten konden invullen en doorsturen naar Congresleden. Ondanks de lobby van Enron liep het programma op 31 december af. Congresleden hebben wel gezegd dat er nieuwe maatregelen komen voor het belonen van het gebruik van schone energie.