Wat behelst dit verbod?

Strafbaar volgens de letterlijke, uit 1932 daterende tekst, zijn die vormen van godslastering die „godsdienstige gevoelens” op enigerlei wijze krenken. Uit de wetsgeschiedenis valt op te maken dat het betreffende verbod, neergelegd in artikel 147 van het Wetboek van Strafrecht, vooral bedoeld is als openbareordeartikel. Het biedt de overheid dus een handvat voor het bewaren van de vreedzame en respectvolle verhoudingen in de samenleving.

Daarmee is meteen een misverstand uit de wereld geruimd, namelijk dat het verbod bedoeld zou zijn om de Allerhoogste Zelf tegen laster te beschermen. Het gaat erom dat het beledigen van God voor gelovigen net zo kwetsend kan zijn als een belediging van henzelf of de groep waartoe zij behoren en om die reden een afzonderlijke strafbaarstelling verdient.

Waar komt het verbod vandaan?

Omstreeks 1932 publiceerde het communistische blad De Tribune een serie blasfemische spotprenten. In diverse openbare leeszalen lag het blad open en bloot ter inzage, waarna rooms-katholieke geestelijken in Limburg in het geweer kwamen tegen wat zij beschouwden als een onwenselijke vorm van openbaarmaking van de cartoons. Toenmalig justitieminister Donner kwam daarop met het blasfemieverbod, om de openbare orde te beschermen. Saillant detail: de SGP wees een dergelijk verbod af, uit vrees dat kritiek op de paus en de leer van Rome voortaan ook als strafbare godslastering zou kunnen worden opgevat.

Hoe is het het verbod sinds 1932 vergaan?

In totaal zijn er zo’n twaalf veroordelingen uit voortgevloeid. Onder meer een marktkoopman, die handelde in Maria- en Jezusbeeldjes, ging voor de bijl toen hij een deel van zijn koopwaar aanprees met de tekst: Wegens (lichte) beschadiging voor de halve prijs. Net als alle overige veroordeelden, ging hij niet in hoger beroep. Volksschrijver Gerard Reve deed dat wel toen de rechtbank in de jaren zestig een literaire fantasie van zijn hand, waarin hij (als de ik-figuur) geslachtsgemeenschap had met God in de gedaante van een ezel, als godslasterlijk aanmerkte, overigens zonder hem te veroordelen. Met succes; het gerechtshof en de Hoge Raad oordeelden dat er van godslastering geen sprake was omdat niet viel te bewijzen dat Reve de intentie had gelovigen te kwetsen. Mede omdat zo’n bewijs nauwelijks valt te leveren, zijn er na 1968 geen strafprocessen, laat staan veroordelingen meer geweest.

Na de moord op Theo van Gogh in 2004 stelde justitieminister Donner voor het artikel aan te scherpen om gelovigen (dus ook moslims) beter te kunnen beschermen tegen kwetsende uitlatingen van onder andere cartoonisten. D66, SP en VVD reageerden furieus. Zij vinden dat gelovigen die zich gekwetst voelen gewoon de dialoog moeten aangaan en zich in het publieke debat moeten verdedigen. Om dat te onderstrepen, kwamen zij op 6 november 2009 met het voorstel het blasfemieverbod te schrappen. De VVD kwam even in een lastig parket, doordat ze onder Rutte I moesten samenwerken met CDA en SGP. Daarop verzonnen de liberalen een list: in plaats van vaart te maken met de afschaffing van het blasfemieverbod kondigden ze een nieuw, integraal wetsvoorstel aan om alle artikelen over belediging en discriminatie, inclusief het blasfemieverbod, te herzien. D66 en SP hielden daarop de behandeling aan.

En nu?

D66 en SP willen nu vaart maken, waardoor de VVD, als de blasfemiewet voorjaar 2013 ter sprake, komt kleur moet bekennen: of instemmen met de afschaffing, of blijven doorschrijven aan het integrale wetsvoorstel. Ook zonder de steun van de VVD kan het initiatief van D66 en SP echter rekenen op een Kamermeerderheid van 88 zetels. Alles wijst er dus op dat de Tweede Kamer binnenkort een streep haalt door de blasfemiewet.