Provincie met een rijk verleden
Toen in 1712 de abdijtoren in Middelburg door de bliksem werd getroffen en afbrandde, beschouwde de gereformeerde predikant Carolus Tuinman dat als een duidelijk teken van boven.
Tuinman (1659-1728) had een leidende rol gekregen in de bestrijding van „ketterijen” in de Zeeuwse hoofdstad, waar vrijzinnigheid de kop opstak. „Als een goet krygsknecht van Christus heeft hy zich in ’t byzonder dapper gequeten tegen de Libertynen, Hattemisten, Spinozisten als in Zeeland eene bende van die menschen zo sterk woelde”, zo zei Jacobus Leydekker in een ”Leer- en lykreden” na het overlijden van zijn collega-predikant, op 5 november 1728. „Atheïstische voorgangers” had je ook toen al.
Carolus Tuinman zag hen als „Pesten van land, kerk en ’t Zamenleving, Achans die de banvloek over ons brengen”, zo blijkt uit de bijdrage van –wijlen– drs. A. Ros in de bundel ”Nooit uitgereformeerd”. Toen in 1712 de bliksem insloeg in de abdijtoren, zag hij daar dan ook „duidelijk een teken van boven in dat de goddeloze leerstellingen niet getolereerd zouden mogen worden.”
”Nooit uitgereformeerd”, een uitgave van Stichting StoKosmos, bevat acht lezingen „over de Nadere Reformatie in Zeeland als blijvende bron van inspiratie”, zoals de ondertitel luidt. StoKosmos stelt zich ten doel „onder alle Zeeuwen aandacht te vragen voor het gedachtegoed van de Nadere Reformatie en de participatie hiervan in Zeeland te bevorderen.” De stichting belegt daartoe avonden met een „kerkhistorisch en bezinnend karakter.” Tijdens deze bijeenkomsten is ook altijd een regionale bestuurder aanwezig voor een coreferaat. „Dit met als doel een brug te slaan van bestuurder naar burger, van kerk naar overheid.” Het zou toe te juichen zijn als er meer van dit soort stichtingen zouden komen.
Vorige week had in Middelburg weer een StoKosmosavond plaats. Ter gelegenheid van het 12,5-jarig bestaan van de stichting werd hier het boek ”Nooit uitgereformeerd” gepresenteerd.
Uit de bundel blijkt opnieuw wat een rijk verleden de provincie Zeeland heeft. En breder: Néderland heeft – zoals de bijdrage van prof. dr. A. Th. van Deursen wel laat zien, over „het geloof van Michiel de Ruyter.” Nederlands beroemdste zeeheld was een man „die in den waren zin des woords een vroom en nederig christen was”, zo citeert de vorig jaar overleden hoogleraar historicus J. C. de Jonge. En dat had zijn weerslag op de hele vloot. Van Deursen: „Onze getuige is Maria van Berkel, de echtgenote van Cornelis de Witt. Zij is in 1666 na de vierdaagse oorlog naar Vlissingen getrokken om de vloot te bezoeken. Ze sprak daar ook met een gewone matroos, wiens kijk op het gevecht haar zeer verbaasde. Wij hebben gewonnen, verklaarde de man, maar God heeft onze vloot de overwinning gegeven en wij hebben gebeden om zijn vaderlijke barmhartigheid tot onze bewaring. Maria van Berkel kon haar oren nauwelijks geloven. Was dat de taal van een matroos? Maar een luitenant verzekerde haar dat er in die geest ook was gestreden. Als de mannen in het gevecht een ogenblik rust hadden genoten, dan waren zij op hun knieën gevallen om God te bidden om Zijn zegen.” Waarna er zo’n typisch Van Deursenzinnetje volgt: „Dat betekent het nu, als kerk en staat niet gescheiden zijn.”
De acht bijdragen zijn stuk voor stuk de moeite van het lezen, en nog eens overwegen, waard. Geïnteresseerden in de discussie die de afgelopen weken is gevoerd rond het thema volkskerk kunnen bijvoorbeeld prima terecht in hoofdstuk 7, waar dr. W. van Vlastuin ingaat op ”Jacobus Fruytier (1659-1730) en de kracht van het verbond”. Maar, misschien is dat wat de hersteld hervormde theoloog citeert uit Fruytiers boek ”Salomo’s raad aan de jeugd” eigenlijk nog wel veel lezenswaardiger. „Oude vrienden van God”, zegt de 66-jarige Fruytier daarin, „vertel toch aan de jeugd hoe goed het is om Gods juk in uw jeugd te dragen. Wat voordeel het u brengt God vroeg te zoeken. Vertel hen wat gij al genoten hebt en nu in uw kwade dagen geniet. God kan u in uw ouderdom nog een Benjamin, een zoon van de ouderdom geven, die gij door het verhalen van Gods liefde God zou kunnen winnen.”
Boekgegevens
”Nooit uitgereformeerd. Acht lezingen over de Nadere Reformatie in Zeeland als blijvende bron van inspiratie”, prof. dr. W. van ’t Spijker, drs. A. Ros e.a.; uitg. Ripe Publishing Nieuwdorp/Nunspeet i.s.m. Stichting StoKosmos, 2012; ISBN 978 94 91000 29 4; 192 blz.; € 12,95.
