„Het eerste gebod is de techniek, en het tweede daaraan gelijk is de economie”, sprak prof. Schuurman enige jaren geleden al. Dat lijkt meer dan ooit waarheid te worden. Is er nog meer om voor te leven? Delen we met elkaar ook nog andere waarden? Zien we er iets van terug in de manier van zakendoen? De RMU stond bij dit soort vragen onlangs stil op een ondernemersdag.

Integriteit is onmisbaar in het zakenleven. Ter voor­koming van fraude, maar ook in de relaties met medewerkers, klanten en leveranciers. Integriteit vormt de basis van vertrouwen. Toch worden overheid en bedrijfsleven de laatste jaren geplaagd door contractbreuk, bedreiging, concurrentie­vervalsing, omkoping en overmatig declaratiegedrag. De loyaliteit van managers en medewerkers is minder vanzelfsprekend dan vroeger.

Hoogleraar bedrijfsethiek en integriteitsmanagement Muel Kaptein spreekt in dit verband van een gevarendriehoek. De natuurlijke neigingen van ons hart vormen de eerste hoek. Daarnaast doet extreme werk- of economische druk vaak een appel op verkeerde instincten om minder gewetensvol te handelen. Er ontstaat dan gedachte­versmalling en fixatie. Dit bleek duidelijk bij een experiment in de VS onder een groep theologische studenten die een proefpreek moesten houden over de barmhartige Samaritaan. Onder tijdsdruk gebracht stapten ze vijf minuten voor hun te houden preek –vanuit de lift– letterlijk over een om hulp roepende man heen. Want de preek ging voor. Slechts 30 procent van de studenten bleef staan om te helpen.

Een andere hoek van de gevarendriehoek bestaat uit het ontbreken van goede controle. De gelegenheid maakt de dief. Er is dan geen systeem van interne administratieve controle.

Ten slotte is er ook nog het goedpraten. Als collega’s in alle rust zaken uit het magazijn meenemen, kan ik dat ook doen. Het wordt toch niet zichtbaar. Door bijvoorbeeld doelstellingen realistischer en meer bespreekbaar te maken, wordt de persoonlijke druk lager.

Gemiddeld 80 procent van de medewerkers laat zijn of haar gedrag afhangen van wat gebruikelijk is in een organisatie. Managers zijn daarbij mede­bepalend. Integriteit behoort tot de karaktereigenschappen die medewerkers het belangrijkst vinden bij hun managers. Maarten Verhoef is ondernemer en schrijver van het boek ”Over winnaars”. Hij bepleit dat christenen Bijbelse waarden bewuster mee laten wegen bij de bepaling van de koers van bedrijven. Leidinggevenden zouden daar in de omgang met medewerkers ook duidelijk voor uit moeten durven komen. Naleven betekent voorleven, maar ook zicht hebben op integriteitrisico’s. En durven ingrijpen wanneer dat nodig is, ook bij onszelf.

In de zoektocht naar nieuwe zakenpartners moeten we goed kijken of er voldoende waarden zijn die worden gedeeld. Integriteit staat trouwens niet alleen voor het ontbreken van corruptie en diefstal, maar ook voor positief, respectvol en zorgvuldig omgaan met elkaar en de bedrijfsmiddelen. Denk aan het Schriftwoord: „Alle dingen die gij wilt dat u de mensen zouden doen…”

De auteur is adviseur werkgevers bij de Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU).