Volgens de aartsbisschop, de hoogste geestelijke in de Engelse staatskerk, moet de kerk zich bij alle bezinning over het onderwerp echter realiseren dat de Britse samenleving overwegend negatief oordeelt over het wegstemmen van het synodevoorstel over vrouwelijke bisschoppen. Het onderwerp voorlopig parkeren is daarom onmogelijk, zo concludeerde dr. Williams.

De generale synode besluit later woensdag over de vergaderagenda voor 2013. Vrijwel zeker wordt de voor februari geplande vergadering uitgesteld tot juli. Daardoor ontstaat ruimte om in besloten kring verder te spreken over een voorstel dat wel een meerderheid kan halen in de generale synode.

Een deel van de afgevaardigden stemde dinsdag niet op principiële gronden tegen, maar uit vrees voor een scheuring in de kerk. De kans daarop was reëel, omdat veel bezwaarden menen dat in het dinsdag in stemming gebrachte voorstel onvoldoende rekening was gehouden met conservatieve groepen in de kerk.

De aartsbisschop van Canterbury waarschuwde synodeleden voor verdergaande polarisatie in de discussie tussen voor- en tegenstanders van vrouwelijke bisschoppen. Hij wees er bovendien op dat de kerk veel meer energie nodig zal hebben om aan de samenleving uit te leggen hoe het kan dat vrouwen in de kerk niet dezelfde posities kunnen bekleden als mannen. „De hoofdzaak waarom het draait in deze discussie wordt door de overgrote meerderheid van de samenleving totaal niet begrepen.”

UPDATE 16.45 UUR:

De Britse premier Cameron reageerde woensdagmiddag tijdens het wekelijkse vragenuur in het Lagerhuis op de uitslag van de stemming in de generale synode van de Church of England. Cameron zei „zeer teleurgesteld” te zijn en de verdere ontwikkelingen in de kerk te volgen. „De Church of England heeft zijn eigen procedures en regels rond stemmingen. Voor een aantal mensen is dat moelijk te begrijpen. Maar we moeten individuele instituten en de besluiten die zij nemen, respecteren.”

De eerste minister stelde maandag nog dat de Church of England zich in een moeilijke positie zou manoeuvreren als ze niet zo instemmen met de opening van het bisschopsambt voor vrouwen. Hij sloot het nemen van wettelijke maatregelen tegen de kerk toen niet uit.

Hieronder volgt de tekst van de toespraak van de aartsbisschop van Canterbury, dr. Rowan Williams, woensdag 21 november 2012, daags na het verwerpen van het voorstel om te komen tot opening van het ambt van bisschop in de Church of England voor vrouwen.

„Aan het einde van de vergadering gisteren, zei de voorzitter van de generale synode, de aartsbisschop van York, dat de voorzitters van de drie huizen van de synode bijeen zouden komen, in het licht van de beslissing van de synode gisteren. Overigens niet om hun definitieve goedkeuring te geven aan de beslissing om het voorstel voor vrouwelijke bisschoppen te verwerpen.

We kwamen gisteravond bij elkaar en hadden bovendien vanmorgen de gelegenheid om op informele wijze te discussiëren met leden van het House of Bisshops. Wat ik nu zeg, zeg ik in het licht van deze bijeenkomsten.

Ik heb me eerder publiekelijk uitgelaten over mijn persoonlijke mening betreffende de openstelling van het bisschopsambt voor vrouwen. Ik wil nu niet herhalen wat mijn eerste reactie was na het bekend worden van de stemmingsuitslag. Ook wil ik geen commentaar geven op wat anderen daarover hebben gezegd. Maar in mijn functie als aartsbisschop van Canterbury, is het misschien goed om een aantal dingen te zeggen voor we verder gaan met wat voor vandaag op de agenda staat.

Ongeacht wat er ook besloten zou zijn gisteren, het zou vandaag een bijzondere dag zijn. Welke beslissing ook zou zijn genomen, mensen (vrouwen, red.) voelen dat er in bepaalde opzichten vraagtekens zijn gesteld bij hun aanwezigheid en betekenis in de kerk. Zij voelen zich kwetsbaar, ongewenst en onzeker. Dat betekent dat de prioriteit voor ons allen vandaag is, om naar elkaar toe te pogen dat te erkennen. Dat houdt in dat we zorgvuldig met elkaar om moeten gaan, ongeacht wat we te zeggen hebben.

Het is vandaag ook de dag om waardering uit te spreken voor al die stafleden en anderen in de synode, die in de afgelopen jaren zo toegewijd hebben gewerkt aan de voorbereiding van het ontwerpbesluit over vrouwelijke bisschoppen. Ik ben er zeker van dat de synode dat met mij deelt. Omdat het niet mogelijk is iedereen individueel te noemen, wil ik onderstrepen dat een belangrijk deel van de aansturing van het proces in de richting van de besluitvorming op de synode, voor rekening komt van het Steering Committee in het algemeen en de bisschop van Manchester in het bijzonder.

Bisschop Nigel McCullogh van Manchester gaat eind van dit jaar met pensioen, de aartsbisschop van York zal later vandaag nog officieel afscheid van hem nemen, maar ik kan het niet laten om mijn persoonlijke waardering uit te spreken voor de enorme inzet die hij heeft getoond tijdens dit proces.

Als ik waardering uitspreek voor het werk dat is verricht, zeg ik daarmee tevens dat we niet kunnen doen alsof in de kerk het inhoudelijke gesprek over vrouwelijke bisschoppen tussen partijen en organisaties, of in de generale synode, nooit is gestart. Desalniettemin, ik denk dat het heel belangrijk is dat we elkaar houden aan de beloften die zijn gedaan omtrent de dringend nodige voortzetting van onderlinge gesprekken.

Ik geloof dat er gisteren zowel realisme als surrealisme was in wat gezegd is. Het realisme was er hoofdzakelijk in de erkenning dat er nu een dringende noodzaak is voor besloten, goed geleide bemiddelingsgesprekken. De gedane toezeggingen moeten waar gemaakt worden. De voorzitters van de generale synode en het House of Bisshops gaan er van uit dat dat ook gebeurt. Tijdens hun bijeenkomst in december zullen ze overleggen hoe dat op een constructieve wijze kan worden opgepakt.

Toch moet ik zeggen, en ik hoop dat u mij in gedachten kunt volgen, dat er ook een surrealisme rond gisteren was. Ik doel dan op het idee dat er heel eenvoudig sluitende regels kunnen worden opgesteld rond de positie van vrouwelijke bisschoppen. Naar mijn mening is dat namelijk een illusie. Er valt op dit moment geen snelle slag te maken. Er is geen door God ingegeven weg, als ik het zo mag zeggen, die we nu kunnen bewandelen op het gebied van een probleem dat de diepste overtuigingen van mensen raakt.

Realisme vereist dat te erkennen, en onder ogen te zien dat de opdracht die ons nu wacht een serieuze en diepgravende werkwijze vereist. De landkaart is helder, maar de keuzes die gemaakt moeten worden gaan over de route. Deze beslissingen zijn niet eenvoudig, vanwege de terreingesteldheid en de afwezigheid van rechte wegen.

Als we dus in gesprek gaan, als we reflecteren op de dringende noodzaak om verder te komen, laat er dan geen misverstand bestaan over wat dat van ons allen vraagt op intellectueel gebied, in geestelijk opzicht en op het terrein van ons voorstellingsvermogen. Onderdeel van het onderkennen daarvan is ook dat we erkennen welk groot risico de generale synode en het gehele kerkelijk leven bedreigt. De besluitvorming van gisteren heeft voortgaande polarisatie in onze kerk bepaald niet minder waarschijnlijk gemaakt. Het kans dat dit proces versterkt wordt, is heel groot.

Er is een cartoon met daarop een raket die zich ver buiten het zonnestelsel bevindt en waar aan boord een probleem is. De bemanning rent heen en weer en roept uit: wat moeten we doen en wie kunnen we de schuld geven? Het is heel verleidelijk om ook voor wat betreft de Church of England in te gaan op de vraag: wat moeten we doen en wie kunnen we de schuld geven.

Ik hoop dat we proberen niet louter in verwijtende zin met elkaar te spreken. We hebben een aanzienlijke hoeveelheid werk op te pakken als kerk intern. Het is verleidelijk om te zeggen: dat is nog niets vergeleken bij het werk dat we (als gevolg van het synodebesluit over vrouwelijke bisschoppen, red.) naar buiten toe hebben te verrichten. We hebben, om het maar recht-toe-recht-aan te zeggen, heel wat uit te leggen.

Welke motivatie er ook ligt achter de wijze waarop gisteren is gestemd, welke theologische rechtvaardiging er dan ook is voor mensen om zich op te baseren in hun spreken en stemmen, feit blijft dat de hoofdzaak waarom het draait in deze discussie door de overgrote meerderheid van de samenleving totaal niet begrepen wordt. Het is nog veel erger: het lijkt er op dat we ervan beschuldigd worden bewust in te gaan tegen een aantal onderwerpen en trends die in de maatschappij als belangrijk worden gezien. We hebben dus wat uit te leggen.

Als gevolg van ons besluit gisteren hebben we als kerk onmiskenbaar aan geloofwaardigheid ingeboet. Wanneer ik dat zeg, probeer ik dat te doen als een zo objectief mogelijke waarnemer. Het is natuurlijk helemaal waar, wat gisteren door iemand is gezegd, dat de geloofwaardigheid van de kerk uiteindelijk niet draait om wat het grote publiek ervan vindt. We zouden geen goede christen zijn als we dat niet zouden erkennen. Maar ondertussen zitten we wel in onze maag met de ontstane situatie.

We hebben ook in de kerk het nodige uit te leggen. Menigeen zal zich afvragen waarom de verschillende kamers van de generale synode afzonderlijk zich kunnen uitspreken vóór vrouwelijke bisschoppen, terwijl de generale synode in zijn geheel komt tot een afwijzing ervan. Dat betekent dat de synode zelf onder de loep wordt genomen en er vragen worden gesteld bij het functioneren van de generale synode. Het zou mij niet verbazen als veel synodeleden en groepen in de synode zich vandaag onzeker en in verwarring voelen. Ze vragen zich misschien af hoe de synode functioneert en of er op dat gebied problemen om een oplossing vragen.

Het is terecht dat we in de besluitvorming in de Church of England een hoog niveau van overeenstemming vragen. Dat er in het House of Laity geen tweederde meerderheid was voor de komst van vrouwelijke bisschoppen, betekent niet dat dat hoge niveau van overeenstemming daarmee ook verkeerd is.

Het betekent wel dat er nog heel wat werk te doen is. Want de synode geeft nu, hoe goed en prijzenswaardig ook, een enorm podium aan een minderheid. Dat moet uitgelegd worden en verdient ook verdere doordenking. Het is geen kwestie van een kleine groep die de hele synode gijzelt, maar dat moet wel worden uitgelegd. Ik denk dat we allemaal wel aanvoelen welke ongemakkelijke vragen er op dit punt gesteld kunnen worden.

Hoe we het gesprek in de kerk over vrouwelijke bisschoppen voortzetten, moet nog worden uitgewerkt en overdacht. Het House of Bisschops moet er de komende weken hard over nadenken en dat geldt ook voor de vergadering van aartsbisschoppen, die volgende week bijeen komt. Bisschoppen moeten natuurlijk luisteren naar geluiden in hun eigen parochies en het gesprek aangaan. Dat heeft ook enigszins te maken met een onderwerp dat later woensdag op de agenda staat van de generale synode: het vergaderschema van de synodes voor 2013. Er ligt een voorstel om in juli en november bijeen te komen, in plaats van de geplande bijeenkomst in februari.

Het is helder dat we niet het momentum moeten missen in de discussie over vrouwelijke bisschoppen. Maar het is ook helder dat we wel twee keer moeten bedenken wat het betekent als we op korte termijn vergaderen over onderwerpen waarover beroering is en nog het een en ander aan het gisten is. Daarom moet de synode bedenken wat de beste manier is om in de komende zes maanden om te gaan met deze moeilijke vragen.

Het niet als generale synode bijeenkomen in februari zou bijvoorbeeld kunnen betekenen, dat we tijd hebben om in kleinere groepen onderwerpen uit te diepen in plaats van ze al over drie maanden met 470 personen te bespreken. Maar u voelt ook wel aan, en dat doet het House of Bisshops ook, dat het in februari nog te kort dag is om met enige afstand te kunnen spreken, gezien alles wat af te handelen is, alle emoties en alles wat nog om uitwerking vraagt.

De beste manier om druk te houden op het vinden van oplossingen is om niet in februari bijeen te komen. Daarover moeten we het hier op de synode natuurlijk hebben en ik bedoel het ook niet om het gevoel van urgentie te verkleinen. Maar binnen nu en februari moeten wel de eerste gesprekken beginnen.

Na alle energie die in dit onderwerp is gesproken, na alle frustratie niet alleen gisteren maar ook in de achterliggende jaren om te komen tot het juiste beslissingspunt, is het verleidelijk om te zeggen: dit is zo’n moeilijk onderwerp, we moeten het een poosje parkeren. Ik denk dat dat niet mogelijk is was vanwege wat ik eerder zei over onze geloofwaardigheid in de samenleving. Iedere dag dat we dit onderwerp niet naar tevredenheid van de kerk oplossen, boeten we in de publieke opinie verder in aan geloofwaardigheid. Dat moeten we serieus nemen, hoe ongemakkelijk dat ook is. Wat dat betreft hebben we een missie en we kunnen het ons niet veroorloven om achterover te leunen.

Als kerk kunnen we theologisch gezien ook niet volhouden dat vrouwen wel priester kunnen worden, maar dat doorgroeien naar het ambt van bisschop er niet in zit. Ik heb eerder gezegd dat we de opdracht hebben om zorgvuldig te werk te gaan, iets wat niet strookt met de druk en de complexiteit van ontwikkelingen rond dit onderwerp die ons te wachten staan. Ik wil nu toch herhalen wat ik dinsdagavond zei, ook al zei ik in het begin van de toespraak dat ik dat niet zou doen, maar ik denk dat het misschien toch de moeite waard is om het te zeggen: in tegenstelling tot wat de krantenkoppen beweren heeft de Church of England gisteren niet ingestemd met haar ontbinding. De Church of England ontleent haar bestaansrecht niet aan beslissingen van synodes, aan de wil of de persoonlijkheden van bisschoppen of aartsbisschoppen, aan de keuzes van de een of andere belangengroepering, maar aan de roeping van de Almachtige God, door Jezus Christus, in de gemeenschap van de Heilige Geest. En ik hoop dat u het niet ziet als een miskenning van de generale synode als ik zeg dat synodes ook niet stemmen over afschaffing van God drie-enig.

Daarom, wat God vraagt van de kerk en waarvoor Hij ons ook de instrumenten geeft, is wat ik in een andere context eerder heb gezegd: Als God ons roept in Zijn dienst, wacht Hij niet tot we onze interne problemen hebben opgelost. We worden geconfronteerd met een groot aantal ongemakkelijke en onplezierige beschuldigingen en verwijten over gisteren. Er is geen gemakkelijke weg om daar doorheen te komen, anders dan het gewoon te verdragen. We kunnen in ieder geval zeggen: onze God en onze roeping zijn onveranderd, onze kerk blijft onze kerk.

In dat vertrouwen zeg ik: we moeten nog eens gedegen terugblikken op het achterliggende proces. Misschien vallen er vandaag nog wel een paar lelijke woorden over het besluit van gisteren, maar we worden geroepen om als generale synode verder te gaan met wat er vandaag nog te bespreken is. En dat alles in de hoop en verwachting dat de onveranderlijke genade en de kracht van de Heilige Geest bij ons is.”

Noot: De vertaling van de toespraak van dr. Williams bevat enkele beperkte redactionele aanpassingen ter bevordering van de leesbaarheid.