Vergeet Obama Afrika?
De Nigeriaanse parlementariër Adewunmi Adelabu toonde zich in 2008 een enthousiast supporter van „de zoon van Afrika”: Barack Obama. In de miljoenenstad Lagos hing hij metershoge portretten van de Amerikaanse staatsman op met de slogan: ”Er komt verandering in de wereld”. Hij deed dit ter bewustmaking „van de vreugdevolle ontwikkelingen in de Amerikaanse politiek”, lichtte hij op zijn werkkamer in Lagos toe. Vanaf zijn vrij royale buik keken de op een grijs T-shirt gedrukte ogen van Obama dansend op de maat van Adelabu’s gelach de kamer in.
Afrika zinderde van enthousiasme toen Obama vier jaar geleden zijn gang naar het presidentsschap maakte. Een zwarte president in het Witte Huis, dat beloofde veel goeds voor het continent. De Keniaanse regering riep de dag van zijn verkiezing prompt uit tot nationale feestdag. In veel landen gingen mensen juichend de straat op. En in Nigeria zal Adelabu zich ongetwijfeld ook niet onbetuigd hebben gelaten.
Zou de Nigeriaan zijn T-shirt onlangs ook weer uit de kast hebben gehaald? Feit is dat het enthousiasme in Afrika bij de herverkiezing van Obama niet bijzonder groot meer was. De balans van vier jaar Amerikaans Afrikabeleid onder Obama is dat zijn voorgangers Bush en Clinton meer aandacht aan het continent besteedden. Obama bezocht Afrika in juli 2009 –vroeg in zijn eerste termijn–, maar vervolgens bleef het bijzonder stil.
De bescheiden aandacht van Obama voor Afrika in de afgelopen jaren valt te verklaren. Binnenslands waren er serieuze uitdagingen op economisch en sociaal gebied; in het buitenland sleepten de conflicten in Afghanistan, Irak, Pakistan, Jemen en Syrië zich voort. Iran rommelde intussen met zijn nucleaire programma. Veel rek was er dus niet voor nieuwe initiatieven in Afrika.
De meeste aandacht van de Verenigde Staten voor Afrika kwam vanuit het Pentagon en betrof de activiteiten van het Amerikaanse commando in Afrika: Africom. Dat is de eenheid die is opgezet onder Bush jr. in de strijd tegen het terrorisme. De VS mengden zich onder Obama bovendien in de strijd in Libië.
Helemaal stil stond de wagen van het Amerikaanse Afrikabeleid echter niet. In juni dit jaar formuleerde de regering- Obama een nieuwe Afrikapolitiek, met nadruk op het bevorderen van handel, democratie en veiligheid. Heel opzienbarend en vernieuwend is dat niet, maar daarmee zijn het nog wel belangrijke elementen.
De vraag is wat Afrikanen precies van Obama verwachten. Duidelijk is dat velen op meer betrokkenheid hopen. Obama „heeft een verplichting (…) om een nieuw Afrikaans-Amerikaans engagement te ontwikkelen dat verder kijkt dan de obsessie van de jacht op al-Qaida in Mali, Somalië en Oost-Afrika”, stelde de Tanzaniaanse krant Tanzania Daily News na de verkiezingsuitslag in de VS bijvoorbeeld.
Opvallend is dat de Keniaanse Harvardhoogleraar Calestous Juma stelt dat Obama het met zijn terughoudende Afrikabeleid de afgelopen vier jaar juist fantastisch heeft gedaan. „Wat een verwaarlozing van Afrika leek van president Obama in zijn eerste termijn, was precies wat Afrika nodig had: een moment om te leren naar binnen te kijken. President Obama’s belangrijkste bijdrage aan Afrika’s internationale status is wellicht juist zijn vermogen te signaleren dat het continent moet leren op eigen benen te staan”, aldus Juma in het zakenblad Forbes.
Dat is een observatie die aandacht verdient. Interessant daarbij is dat Obama’s herverkiezing bijna samenvalt met de komst van een nieuwe leider aan het Chinese front: Xi Jinpang. China is sinds kort de VS voorbijgestreefd als belangrijkste handelspartner voor Afrika. China’s rol in Afrika is met recht niet onomstreden, maar fungeert wel als een spiegel voor functioneel beleid. Aan zakken geld heeft Afrika op lange termijn niet zo veel, aan handel des te meer. En jawel: ook aan goed bestuur. Dus het kán nog wel wat worden tussen Obama en Afrika.
Reageren? buza@refdag.nl
