De bijeenkomst van maandag had wel iets geruststellends voor de aanwezige uitgevers en boekverkopers. Papier is de dominante factor in de kinderboekenbranche en zal dat zal voorlopig ook blijven, zo klonk in Amsterdam tijdens een door Boekblad Academie georganiseerd seminar over de toekomst van het kinderboek. Waar de totale boekenmarkt 8 procent daalt, vertoont de kinderboekenmarkt een heel stabiele lijn. En het maken van apps –kleine programmaatjes die je op je telefoon of iPad kunt installeren– is te duur om de investering fatsoenlijk terug te verdienen.

Anderzijds is de boodschap duidelijk: de digitalisering zet door, de markt verandert. Het boek alléén zou het best moeilijk kunnen krijgen. En in de toekomst zou de wisselwerking tussen allerlei media –televisie, smart­phone, boek, games– wel eens heel belangrijk kunnen worden. Dat is nu al te zien, betoogt Hidde Kross, directeur marketing en sales bij het bureau voor digitale media Sense Studios. De film ”The Hunger Games” werd een succes dankzij het boek. En Angry Birds begon als game, maar inmiddels zijn er al boeken met de vogeltjes in de hoofdrol en staat een tweede Angry Birdspretpark op stapel. „Waarom zou je populaire kinderboekpersonages eigenlijk niet ‘vergamen’?”

Nee, stilzitten is er in de kinderboekenbranche absoluut niet bij. Voor de boekhandel niet, want simpelweg van achter de toonbank boeken verkopen wordt lastig. De bekende Amsterdamse kinderboekwinkel Helden en Boeven zou het daarmee alleen niet redden, vertelt mede-eigenares Marjoleine Wolff. Zij biedt in het souterrain van het pand ook kinderfeestjes, workshops, voorleesmiddagen en andere activiteiten aan. Bovendien zoekt ze, samen met haar collega’s, steeds naar nieuwe plaatsen waar ze boeken aan de man kan brengen. „We brengen bijvoorbeeld een stapel boeken naar een school en laten groep 8 ze verkopen. De school krijgt dat 10 procent van de opbrengst.”

De uitgever kan evenmin achterover leunen, want het is vechten om een plekje in de boekhandel. Een volstrekt onbekende debutant komt niet zomaar een winkel binnen. Liever legt de boekhandel een stapeltje van een overbekende successerie neer. Om ervoor te zorgen dat een nieuwe auteur bekend raakt bij het publiek moet een uitgever zelf alles uit de kast trekken. Actief zijn op Facebook en Twitter bijvoorbeeld, en zo direct communiceren met de doelgroep. Liefst in samenwerking met de auteur, zodat die ook meteen in de kijker staat. En slim samenwerken met andere partijen.

Uitgever Thille Dop van de jonge kinderboekenuitgever Moon haalde de destijds onbekende auteur Manon Sikkel zelfs over om alle schoolbezoeken die ze aflegde gratis te doen. Puur om bekendheid te verwerven. En op de jaarlijkse dag van het meidenmagazine Tina deelde de uitgever zilverkleurige kettingen met een hartje uit om Sikkels werk te promoten. Het jaar erop werd Sikkel al herkend: „O, dat is zij van die ketting.” Het succes werkte door, want Sikkel heeft dit jaar de prijs van de Nederlandse Kinderjury binnengehaald.

Op zo’n manier moet het ook mogelijk zijn apps in de markt te zetten, denkt Bart Vegelien, uitgever bij Books2Download. „Bij apps heb je als uitgever direct contact met de doelgroep, zonder tussenkomst van de boekhandel.”

Vegelien, die alleen digitale producten zoals e-books en apps uitgeeft, doet stevige uitspraken. Zoals: „Tachtig procent van de boeken-apps is commercieel mislukt.” Het werkt eigenlijk heel raar, vindt hij. „Een prentenboek koop je voor 13, 14 euro in de winkel. Aan datzelfde prentenboek voeg je veel toe: animaties, interactieve functies, audio. En plotseling vinden we 4 euro veel geld voor zo’n product. Dat is heel vervelend.”

Juist omdat het maken van een app al snel 10.000 euro of meer kost. Voor een uitgever is het zo goed als onmogelijk om die investering terug te verdienen, aldus Vegelien. Hij ziet daarom meer toekomst voor de ”enhanced e-books”: digitale boeken waarbij interactiviteit mogelijk is, zoals video- en audiofragmenten afspelen of notities maken.

Bij een app –alleen bedoeld voor smartphone of tablet– is veel meer mogelijk. „Als er in een boek een stapel borden omvalt, dan vallen ze ook echt over de bladzijde. Of je blaast in je iPad om zo een mannetje op te blazen. Prachtig, zeker, maar uiteindelijk zal het niet gaan om een optimale kwaliteit, maar om de beste prijs-kwaliteitverhouding.”

Moeder belangrijkst bij keuze boek

De Koninklijke Boekverkopersbond deed in oktober samen met Stichting Lezen en Schrijven onderzoek naar het leesgedrag van kinderen. Adjunct-directeur Joost van der Weide presenteerde op het Boekbladseminar de uitkomsten. Wat opvalt.

l De moeder is een veel belangrijker factor bij het uitzoeken van een boek dan de vader (72 procent tegen 23 procent). Bij de 13- tot 15-jarigen speelt de moeder nog in bijna de helft van de gevallen (46 procent) de belangrijkste rol. Daarna is de invloed van vrienden ook belangrijk (26 procent noemt vrienden de belangrijkste factor).

l Kinderen lezen en blijven lezen – al leest een kind naarmate het ouder wordt steeds minder. Van de kinderen tussen de 10 en de 12 jaar leest 43 procent „bijna elke dag.” Dat is tussen de 13 en de 15 jaar nog 23 procent. Lezen wordt dan verdrongen door het luisteren naar muziek en het bezig zijn met de computer en met internet. Lezen staat wel op de vijfde plek van vrijetijdsbesteding door kinderen.

l Voor kinderen blijft papier veruit favoriet. Het gebruik van apps staat in geen verhouding tot het lezen van boeken. Van de 7- tot 9-jarigen maakt 2 procent gebruik van een boeken-app, van de 10- tot 12-jarigen 3 procent en van de 13- tot 15-jarigen 7 procent.

l Van alle kinderen komt 21 procent nooit in een boekwinkel. Maar de kinderen die er komen, ervaren een boekhandel als „heel leuk”.

l Boeken kopen in de winkel blijft belangrijk: 41 procent van de ouders doet dat, terwijl 15 procent liever via internet boeken bestelt en 5 procent boeken gratis (en meestal illegaal) downloadt. Het downloaden gebeurt vaker naarmate de kinderen ouder worden: voor 7- tot 9-jarigen doet 2 procent van de ouders het, bij de 10- tot 12-jarigen 3 procent en bij de 13- tot 15-jarigen loop het op tot 12 procent.

l Slechts een klein deel van de bezoekers van een boekhandel koopt meer dan één boek per keer (7 procent).