Dwalingen zijn niet bestand tegen de tand des tijds. Om dat te zien moet je even de tijd nemen. Een paar eeuwen terugkijken. Met een wat late knipoog naar hervormingsdag, zou je het heden kunnen vergelijken met de tijd van Luther. Wie dat doet ziet dat dwalingen een houdbaarheidsdatum hebben. Hieronder vier illustraties.

Waarheid

De eerste dwaling betreft de vraag van alle eeuwen: Wat is waarheid? In de tijd van Luther was de waarheid verpakt in het spreken van de kerk. Bisschoppen en concilies hebben van God naast de Bijbel ook leergezag gekregen. Zo kan de kerk de gewone gelovige leiden.

Deze dwaling over de waarheidsvraag hebben we mijlenver achter ons gelaten. Catecheten kunnen erover meepraten. Iets geloven omdat een dominee of ouderling het zegt, is van voor de oorlog. Maar de waarheid blijft niet ongeschonden. Nieuwe dwalingen ontkiemen. Waar is nu: wat je voelt. Als het over mijn gedrag gaat, kan de dominee zeggen wat hij wil, kan hij de Bijbel citeren in welke vertaling dan ook, maar ik ervaar dat niet als zonde. Deze preek kan honderd procent Bijbels zijn, maar spreekt me niet aan. Een boodschap is voor mij waar als de boodschap mij raakt. Gezag is iets van vroeger. Ik voel wat waar is. Ieder construeert zijn eigen waarheid in interactie met zijn eigen omgeving.

Bekering

De tweede dwaling. Over bekering. Luther dacht dat bekering hard werken was. Luther zocht verzoening door zelfkastijding. Hij bezweek er bijna aan. Kom daar nu eens om! Gelukkig weten we 500 jaar later dat geseling, hongerlijden en kruipen je geen centimeter dichter bij de hemel brengen. Alleen het geloof.

Maar er is een nieuwe dwaling. Minstens even ernstig. Nu denken we dat je niets moet doen. In ieder geval niet iets zwaars. Stop met werken. Er zijn twee varianten van deze dwaling. De ene is: je moet een gewoon een beslissing nemen. God heeft een eerste stap gezet en nu is het aan jou om de goede keuze maken. Zeg tegen jezelf: ik geloof. Belijd dat aan God. Ook al voel je niets. Je moet erop vertrouwen dat het in orde is. Hoezo hard werken, worstelen, ploeteren?! Maak het niet te ingewikkeld. Zeg ja tegen de Heere. Punt. De andere zijde van dezelfde dwaling is even erg. Je moet wachten. Je kunt niets doen. Het is een eenzijdig werk van God. Dus! Het moet je te beurt vallen. Ook die dwaling verslaat haar duizenden.

Natuurlijk zat Luther ernaast met zijn ascese. Maar op één punt had hij gelijk. Bekering is geen eitje. Er zijn veel aanwijzingen in de Bijbel dat bekering iets heel existentieels is. Denk aan de gelijkenis van het zaad. Het zaad dat zo snel opschiet, stelt uiteindelijk niets voor. Denk aan de Bergrede. Wie snel het huis bouwt, zonder te graven en te ploeteren, verzinkt in drijfzand. Denk aan die gelijkenis over het volgen van Jezus. De Heere raadt kandidaat-discipelen aan om eerst de kosten maar eens te overrekenen. Of ze er alles voor over hebben en een kruis op de koop toe. Anders staat daar die toren, half afgemaakt. Een mislukt project. Een object van spot. Bekering is: Strijd om in te gaan!

Godsbeeld

Een derde dwaling. Luther had het beeld dat God een uiterst strenge vader was, die onophoudelijk en hardvochtig eist wat je niet kunt leveren. Tot hij tot de ontdekking kwam dat God Zich openbaart in het aangezicht van Zijn Zoon Jezus Christus. Dat middeleeuwse beeld van een God van toorn lijken we ontgroeid. Maar er is een nieuwe dwaling voor in de plaats gekomen. Een God die begripvol is. Een milde, geduldige en meelevende partner in de hemel en in je hart. Het is een even grote dwaling. Wat beide dwalingen gemeen hebben, is de minachting van het werk van Jezus Christus.

Klooster

De vierde dwaling. Het toppunt van heiligheid zit in het klooster. God kun je het beste dienen achter dikke muren. Ook daar hebben we onze bekomst van. De serie over kloosters in deze krant laat niets aan duidelijkheid te wensen over. In kloosters geloven we niet meer. Nu kun je heiligheid vormgeven midden in de wereld. Door de enge poort de brede weg op. Niet gehinderd door stilte of meditatie. Het leven van Luther heeft bewezen dat kloostermuren geen oplossing bieden. Maar een beetje klooster zou zo gek nog niet zijn. Al was het alleen maar om af en toe eens rustig na te denken over de dwalingen van 2012. En wat we daar persoonlijk van mee krijgen.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl