De hoop en de helm
„Zullen we nog eens naar een begrafenis gaan?” vraagt onze vierjarige. Hij heeft iets gehoord over een kist en een kuil, hij wil dat ook weleens meemaken. Die dag hebben we een lieve oudtante begraven, op het oude kerkhofje in Amerongen. In dit jaargetijde een plek die je bijna romantisch zou noemen. Het is nogal hooggelegen, en achter de verzakte hekken staan de bomen in vuur en vlam. Geeloranje bladeren die de paden en soms naamloos geworden graven versieren. Je vraagt je af welke verhalen hier met de mensen begraven liggen.
Momenteel lees ik het levensverhaal van een oud Russisch echtpaar, dat zijn complete archief heeft afgestaan aan de historicus Orlando Figes. ”Schrijf je me” bevat 1500 liefdesbrieven, verstuurd van en naar een goelagkamp. Lev en Svetlana, die elkaar als studenten ontmoetten, worden in de jaren veertig gescheiden door de oorlog. Vervolgens wordt Lev veroordeeld tot een jarenlange gevangenschap.
Voor wie wil weten hoe het leven in een goelagkamp er precies uitzag én wat echte liefde is, is dit een aanrader. Liefde is: eindeloze brieven naar elkaar schrijven. Daar kunnen we in het sms-tijdperk een puntje aan zuigen. Geen ”LU” of ”xieje” – Lev en Svetlana zijn begaafde stilisten, die elkaar zonder enig sentiment hun diepste gedachten toevertrouwen. Niet ff snel, maar in bedachtzame volzinnen, alsof ze bij voorbaat wisten dat dit ooit gedocumenteerd zou worden. Met mooie citaten zouden wel drie columns te vullen zijn.
Liefde is: de ander blijven (op)zoeken; al kost je dat je baan, je reputatie, je vrijheid. Svetlana bezocht Lev elk jaar. Daarvoor maakte ze een lange treinreis die steeds op honderd manieren mis had kunnen lopen.
Liefde is: blijven hopen op dat wat steeds kanslozer wordt. „Bind je niet te veel, richt niet alle hoop op mij”, zegt de een. Maar de ander zegt: „Het verlies van hoop is de verlamming, als het al niet de dood is, van de ziel. Sveta, laten we hopen, zolang we nog de kracht hebben te hopen.”
Eén onderdeel van de geestelijke wapenrusting uit Efeze 6 is ”de helm der zaligheid”. Deze helm, die in 1 Thessalonicensen 5 ”de hoop der zaligheid” wordt genoemd, moet je gedachteleven beschermen tegen duivelse aanvallen, die zich niet zelden op de vernietiging van de hoop richten. Hoop is niet iets onzekers. Hoop is vasthouden dat God Zijn Woord houdt, in verleden, heden en toekomst. Hoop beschermt in leven en sterven. „Ik geloof de wederopstanding des vlezes en een eeuwig leven.” Zelden klonk die belijdenis zo krachtig als op het kerkhofje van Amerongen, waar de eindigheid van alles tastbaar was.
Wat zal ik tegen mijn kleine zoon zeggen? Misschien dit: Er zijn niet alleen een kist en een kuil, die je achterlaat. Je krijgt ook een helm, om mee naar huis te nemen.
