Luzern ligt waar de Reuss het Vierwoudstedenmeer verlaat. Aanvankelijk was het meer zelfs naar Luzern genoemd, maar de naam werd veranderd omdat de andere aangrenzende kantons zich tekortgedaan voelden. De water­vlakte heeft zeven zij­armen. Honderd rivieren voeren het water aan; de Reuss is de enige die het vanuit het meer afvoert. In de rivier reguleert een rij houten palen de stroom. In het voorjaar, als smeltwater de Reuss doet zwellen, gaan alle schuiven open.

Aan weerszijden van de riviermond liggen historische raderstoomboten afgemeerd, waarmee rondvaarten op het meer worden gemaakt. Vroeger werden er ook vee en goederen mee vervoerd.

Water heeft Luzern ook buiten het meer en de rivier genoeg. Er zijn maar liefst 225 fonteinen: 165 buiten en 60 in de huizen. Ze leveren bijna allemaal drinkbaar water. Soms is er naast het grote bassin ook een kleiner exemplaar: daarin konden groenten en vis worden gewassen, zodat het water bij de fontein zelf schoon bleef.

Ook van alle 7000 meren en de 65.300 kilometer aan rivieren en beekjes in Zwitserland wordt gezegd dat het water er te drinken is. Alleen onder aan een waterval moet je dat niet wagen; het water heeft na zo’n vrije val een paar kilometer nodig voordat het weer zuiver genoeg is.

Het Vierwoudstedenmeer is overigens extra schoon door wat schoonmaakploegen opduiken: sinds 1970 vonden ze op de bodem 120 boten, 5 auto’s en zelfs een vliegtuig.

Kapelbrug

Luzern pronkt met zijn historie. Zowel in de wereldberoemde houten bruggen over de Reuss als op tal van gevels zijn historische afbeeldingen en plattegronden aangebracht.

De eeuwenoude Kapelbrug, die regelrecht naar een kapel leidde, was vroeger langer, maar een deel werd over­bodig toen de grachten werden gedempt. Op die plaats staat nu het oudste hotel van de stad, Schweizerhof (1845).

De toren halverwege de brug is ooit op het droge gebouwd, in de tijd dat de waterstand 2 meter lager was dan nu. Op de spits prijkt nog altijd een ooievaarsnest, al zijn de ooievaars sinds lang uit Luzern verdwenen. Zwanen en eenden zijn er in overvloed, en ze zitten elkaar soms vinnig dwars. ’s Winters is het nog drukker: dan zijn er zo’n 500.000 vogels, waarvan een groot aantal uit noordelijke streken komt om te overwinteren.

In de nok van de Kapelbrug herinneren geblakerde restanten van schilderijen aan de brand die een groot deel van de oeververbinding op 17 augustus 1993 verwoestte. De oorzaak is nooit opgehelderd. Mogelijk vatte een boot die onder de brug lag vlam door een sigaret die naar be­neden werd gegooid, maar zeker is dat niet.

Binnen acht maanden was de brug herbouwd. Van de historische driehoekige schilderijen onder het dak is slechts een deel gereconstrueerd.

Hevig was ook de brand die het treinstation op 5 februari 1971 in de as legde. „Dat heb ik als kind meegemaakt”, zegt een gids. „We stonden buiten onze school naar het vuur te kijken.” Van het stationsgebouw konden slechts een schildering en de toegangspoort worden gered. De poort is verplaatst en is nu voor treinreizigers die de roltrappen opkomen het eerste stukje Luzern wat in zicht komt.

Stadsmuur

Van de dertig torens die in de periode 1350-1550 in Luzern werden gebouwd, zijn er nog dertien over, waarvan negen op de stadsmuur. Vier ervan zijn van 1 april tot 1 november gratis toegankelijk, samen met een deel van de muur.

Momenteel wordt de stadsmuur gerestaureerd, omdat binnen­dringend water het zandsteen doet verbrokkelen. Omdat de vogelnesten tijdens het broedseizoen worden ontzien, duurt de miljoenen kostende opknapbeurt twaalf jaar.

Tussen de muur en de rivier ligt de oude stad. De contouren van verdwenen gebouwen zijn in het plaveisel aangegeven. Er bleef nog ruim voldoende bewaard: een van de aantrekkelijke kanten van Luzern is dat er binnen een geringe loopafstand zo veel moois te bewonderen is. Ook in de zomermaanden levert dat overigens geen drommen toeristen in overvolle straatjes op.

Op een van de pleintjes wordt Eichhofbier uitgeladen. Het producerende bedrijf in Luzern is door Heineken overgenomen, maar inmiddels zijn in de Zwitserse stad nieuwe biersoorten ontwikkeld. De oudste brouwerij werd er 430 jaar geleden overigens door een Nederlander gesticht.

In de verte stijgt een rood vlekje –de kabelbaan– naar de top van de Pilatusberg, 2137 meter hoog.

Bergen omringen Luzern aan alle kanten. Alle activiteiten zijn er binnen een halfuur bereikbaar. Zwemmen kan dicht bij de stad. ’s Zomers is de temperatuur van het water zo’n 23 graden. Van de zwemgebieden –het oudste dateert uit 1907– is er één in oude staat hersteld, inclusief de afzonderlijke ingangen die er vroeger voor mannen en vrouwen waren. De mannen mochten in het meer, de vrouwen zwommen in een binnenbad. In 1919 werd het eerste gebied geopend waar gemengd mocht worden gezwommen.

Blikvanger in het nieuwe Luzern, op de hoek van meer en rivier, is het moderne cultuurcentrum. De architect wilde het op een oceaanstomer doen lijken. Het platte metalen dak, 1000 vierkante meter groot, kan worden verhit om te voorkomen dat het onder de sneeuwlast bezwijkt. Daaronder zijn concertzalen gebouwd die aan vele honderden muziek­liefhebbers ruimte bieden.

Achter het gebouw staat de universiteit. De onderwijsinstelling startte tien jaar geleden, maar nog maar sinds september 2011 hebben alle studenten onderdak in hetzelfde pand. De nieuwe gebouwen staan ver genoeg bij het oude stadscentrum vandaan om er geen afbreuk aan te doen.

www.luzern.com

Water in Zwitserland

„Bij Zwitserland denken mensen aan hoge bergen, Heidi, chocola, horloges”, zegt Jürg Schmid, directeur van Zwitserland Toerisme. Zijn organisatie haalt andere thema’s voor het voetlicht: dit jaar water, volgend jaar traditie en folklore.

„Water is Zwitserlands belangrijkste exportproduct.” Het is afkomstig van 120 gletsjers. Die worden door de temperatuurstijging overigens steeds kleiner. Het is een van de weinige zorgelijke geluiden tijdens de jaarlijkse internationale persreis –dit jaar met 141 journalisten uit 29 landen– waarmee Zwitserland Toerisme het land aanprijst. Dat is overigens een dubbelzinnige uitdrukking: een aanprijzing heeft Zwitserland nauwelijks nodig; prijzig is alles er wel.

www.myswitzerland.com voor informatie en gratis iPhone-apps, onder meer met 150 vakantietips rond het thema ”Water”.