In Puntkomma van zaterdag (RD 3-11) staat een interessante bijdrage over een nieuw boek van drs. A. M. de Hullu, gereformeerd vrijgemaakt predikant te Apeldoorn. Ds. De Hullu pleit ervoor om het preken over een andere boeg te gooien. Hij voert een pleidooi voor invoering van een liturgisch rooster.

Ik sta sympathiek tegenover het betoog van ds. De Hullu. Het voorkomt namelijk eenzijdigheden in de tekstkeuze die zijn ingeslopen in de prediking in de gereformeerde gezindte. Dat valt te staven met cijfermateriaal van Otto Bakker en ondergetekende.

Bakker is 87 jaar oud, woont in Haren en schreef vijftig jaar lang op over welke tekst de preek ging. Inmiddels heeft hij een bestand van ruim 3800 preekteksten. Zelf noteer ik sinds 1982 de preekteksten. Mijn bestand telt inmiddels zo’n 1400 teksten.

De gegevens uit mijn bestand zijn voor het overgrote deel afkomstig uit gereformeerde kerk vrijgemaakt te Zuidhorn en Enumatil, de hervormd-gereformeerde Sionskerk in Alphen aan den Rijn en de Nederlands gereformeerde kerk in Alphen aan den Rijn. Verder zitten er veel verzamelde teksten in het bestand van kerkdiensten die elders werden bezocht.

Populaire Bijbelboeken

Uit het tekstenbestand van Bakker en mij valt op te maken dat er zichtbare hiaten zijn ontstaan in de prediking. Hele gedeelten van het Oude Testament komen op zondag nauwelijks of in het geheel niet (meer) aan de orde. Meer dan de helft van de preken gaat over een tekst uit het Nieuwe Testament. Vooral teksten uit de vier evangeliën zijn populair. Ruim een kwart van alle preekteksten is genomen uit Mattheüs, Markus, Lukas of Johannes.

De bijzondere aandacht voor de vier evangelisten is niet verwonderlijk. Geen enkele predikant ontkomt er gevoelsmatig aan om het rond advent en Kerst over een van de teksten uit het begin van de vier evangelisten te hebben. Dat geldt evenzo met de lijdenstijd en Pasen. Ook laten teksten uit de evangeliën zich makkelijk gebruiken in een periode zonder kerkelijke hoogtijdagen. De gelijkenissen zijn laagdrempelig en daardoor goed toegankelijk en toepasbaar.

Het Oude Testament komt opmerkelijk genoeg alleen in een iets grotere frequentie aan bod in de zomerperiode, na Pinksteren en voor de opening van het winterseizoen. Al is dat aantal nog steeds relatief klein. Mijn overzicht maakt duidelijk dat er van de 130 door mij beluisterde preken in 2011 63 gingen over het Nieuwe Testament, 41 over het Oude Testament en 26 over de Heidelbergse Catechismus. Van de 41 preken uit het Oude Testament zijn er maarliefst 16 gehouden tussen juni en begin september.

Catechismuspreek

Uit de gegevens van Bakker en mij valt overigens nog iets op te maken: de Heidelberger Catechismus is bezig aan een zwanenzang. Binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt was het gebruikelijk om wekelijks in de middagdienst een zondag uit de Heidelbergse Catechismus te bepreken. Die regelmaat is echter vervallen door onder andere ingevoerde themadiensten.

Behalve dat de Heidelbergse Catechismus bijna nauwelijks meer bepreekt wordt, geldt dat ”mutatis mutandis” ook voor een prekenserie over een Bijbelboek in zijn geheel. Predikanten staan nauwelijks meer weken achtereen in hun eigen gemeente: er zijn meer vrije zondagen en er zijn ruildiensten. De klassieke prekenserie is aan het uitsterven.

In het licht van bovenstaande juich ik het initiatief van ds. De Hullu toe. Door een schema te hanteren, voorkom je eenzijdigheden. In de Lutherse Kerk wordt in de eredienst al een rooster gehanteerd, de predikant weet ruim van tevoren waar een preek over zal gaan. Daarmee heeft de predikant de gelegenheid de gemeente nader te informeren, zodat een gemeente net wat meer achtergrondinformatie kan krijgen dan in de dertig minuten van een preek mogelijk is.

Datzelfde zou in het voorstel van ds. De Hullu ook goed mogelijk zijn. Bovendien kun je met een rooster door het jaar heen veel meer naar een samenhang van onderwerpen streven waarbij het eigenlijk niet uitmaakt of de eigen predikant voorgaat of een gastpredikant: de tekst voor die zondag staat vast. Ook kan het een belangrijk voordeel zijn dat boeken uit het Oude Testament weer wat meer bepreekt worden.

Kanttekeningen

Overigens zijn er nog wel wat kanttekeningen te plaatsen bij het betoog van ds. De Hullu. Om eenzijdigheden te voorkomen is het allereerst van belang dat de tekstkeuze voor het kerkelijk jaar evenwichtig is. Geef het Oude Testament de plaats die het toekomt. De wisselwerking tussen het Oude en het Nieuwe Testament zou weer tot volle bloei moeten komen.

Ten slotte is het van belang de belijdenisgeschriften niet uit het oog te verliezen. De Heidelbergse Catechismus, maar bijvoorbeeld ook de Nederlandse Geloofsbelijdenis zou in het schema geïntegreerd kunnen worden. Bij de gereformeerde wortels van onze kerken horen immers ook de reformatorische belijdenisgeschriften.

De auteur is abonnee en woont in Zuidhorn.