Een theoloog ben ik niet, dus de graad van Bonhoeffers rechtzinnigheid kan ik moeilijk bepalen, laat staan de echtheid van zijn bekering. Dat laat ik graag aan deskundigen over. Wel lijkt me dat de moderne theologie ten onrechte met hem aan de haal is gegaan, maar dat zei de Duitse hoogleraar Georg Huntemann dertig jaar geleden al. Dat is dus geen nieuws. Wat mij greep, is de binding bij Bonhoeffer tussen wat hij beleed en wat hij praktiseerde. Als ik me niet vergis, is dat de reden waarom ook in de gereformeerde gezindte steeds meer mensen door hem geboeid raken. Omdat die binding daar wat minder aanwezig is. De orthodoxie wordt zorgvuldig bewaakt, de orthopraxie bungelt er maar wat bij. Op en onder de kansel. Dat levert nogal gespleten christenen op. Bijvoorbeeld mensen die klussen in en rond het huis bij voorkeur laten uitvoeren door ‘mannetjes’ die zonder nota werken. Vaak van dezelfde kerkelijke kleur. Goedkope genade kun je het niet noemen, maar het is in ieder geval een voordelig christendom. En ondertussen strijden we over bijkomstige theologische thema’s.

Nu is er met een stevige theologische discussie niets mis. Bonhoeffer en zijn vriend Franz Hildebrandt deden niet anders dan discussiëren. Bonhoeffer was bepaald geen simpele oefenaar. Zijn befaamde ”Nachfolge” is een stevige boterham. Wat het boek voor mij zo bijzonder maakt, is de illustratie die Bonhoeffer erbij leverde. De illustratie van zijn eigen leven. Hij sprak niet over de gewenste eenheid van christenen, maar beoefende die. Hij theoretiseerde niet over stille tijd en meditatie, maar overdacht elke dag een Bijbeltekst die hij concreet in het hier en nu toepaste. Mede daardoor verwisselde hij het veilige bestaan in Amerika voor het oord van verschrikking dat zijn vaderland door de nazi’s was geworden. Om zijn broeders te versterken en om te strijden tegen een psychopaat die de trekken van de antichrist vertoonde. Het kostte hem zijn leven. De verloofde Bonhoeffer legde het zo blijmoedig af, dat zelfs de aanwezige kamparts zich verwonderde. Zo leeft en sterft een christen uit één stuk.