De titel van dit dikke boek luidt ”God is liefde”. Dat schept verwachtingen. Het accent op Gods liefde doet immers vermoeden dat relationaliteit in dit boek centraal staat, en dat accent is geen gemeengoed in klassieke Noord-Amerikaanse evangelicale kring.

De hoofdindeling van het boek is inderdaad getoonzet aan de hand van ”liefde”. Het eerste deel behandelt de taal van de liefde, waarna delen volgen over Gods liefde in Zichzelf, Gods liefde voor Zijn schepping, de afwijzing van Gods liefde, de tekst ”Zo lief heeft God de wereld gehad” en de uiteindelijke vervulling van Gods liefde.

Merkwaardig genoeg werkt het accent op de liefde niet echt inhoudelijk door. Het boek begint niet bij Gods liefde in Zichzelf, maar bij een klassieke behandeling van de Bijbel en de christelijke ervaring van Gods spreken. Je zou verwachten dat de zonde vooral wordt behandeld als afwijzing van Gods liefde, maar dat gebeurt eigenlijk niet.

Drie-eenheid

De nadruk op de liefde blijkt wél in de godsleer. Daar stelt Bray de leer van de drie-eenheid voorop en benadrukt de liefde van God in Zichzelf. Maar als dat het kardinale punt in het boek is, zou het logisch zijn geweest wanneer het meer naar voren geplaatst zou zijn. Dan zou ook de wat formele behandeling van de Bijbel als bron van de theologie meer kleur hebben gekregen of zelfs fundamenteel zijn aangepast.

Bovendien is de discussie die Bray over de drie-eenheid voert, onhelder en niet altijd adequaat. Ten aanzien van het trinitarische begrip ”Persoon” verwijt Bray degenen die deze term uitleggen als ”zijnswijze” wel modalisme, maar zijn eigen positie lijkt geregeld naar tritheïsme (driegodendom) te neigen. Hij schrijft over een ”beslissing” van trinitarische Personen om zich tot elkaar te verhouden, en dat de drie Personen het ene Wezen ”controleren” en niet andersom. Dat is niet alleen raadselachtig en vaag, het is ook onjuist.

Geen discussie

Voor de helderheid helpt het ook niet dat Bray geen discussie met vakgenoten voert. Hij citeert enkel de Bijbel, en zo af en toe een kerkvader. Moderne en klassieke systematische theologen ontbreken echter goeddeels. Bray doet dat om zijn systematische theologie toegankelijk te maken voor mensen die niet zo veel met systematische theologie hebben.

Dat is op zich loffelijk, maar het is om drie redenen jammer. Ten eerste omdat één man niet alles kan weten. Nederigheid is van cruciaal belang voor de dogmaticus, zoals Bray zelf schrijft. Juist het aangaan van de discussie met vakgenoten is een oefening in die nederigheid.

Het tweede nadeel is dat Bray de indruk geeft dat systematische theologie niet meer doet dan Bijbelcitaten in een ordelijk verband presenteren. We hebben echter ook te maken met de historische gegroeide leer van de kerk, zoals blijkt uit Bray’s eigen discussie over de trinitarische termen. Bovendien staan we in een eigen context waarin we het christelijk geloof zoeken te verwoorden.

Een derde nadeel is dat Bray’s positiekeuzes geregeld scherpte missen. Dat ligt overigens niet alleen aan ontbrekende discussie met anderen. Hij maakt bijvoorbeeld geen overtuigde keus voor kinderdoop of geloofsdoop, maar laat het aan de mensen zelf over, omdat er aan beide kanten van de controverse krachtig geloofd wordt. Dat zal waar zijn, maar bevredigend is het niet.

Ethiek

Nu wil Bray’s boek niet alleen een systematische, maar allereerst een Bijbelse theologie zijn. Toch is Bijbelse theologie in de gebruikelijke zin van het woord in dit boek weinig te vinden. Wat je verder ook van bijvoorbeeld het nieuwe perspectief op Paulus vindt: het kan geen kwaad ermee in discussie te treden. Bray doet dat niet. Wel tekent Bray de Bijbelse geschiedenis nauwkeurig na, en daarbij zegt hij ook behartigenswaardige dingen. Ook dan blijft het betoog echter vooral gebaseerd op meerdere, soms wat losse, teksten.

Het spannendst wordt dit boek als het gaat om de ethiek en de eschatologie. Zo aarzelend en ambivalent Brays dogmatische keuzes geregeld zijn, zo helder zijn de keuzes in de ethiek. Hij is tegen homoseksuele relaties en tegen vrouwen in het ambt, behalve het ambt van diacones. Bray noteert dat de status van het ambt in een kerk omgekeerd evenredig is aan de acceptatie van vrouwelijke ambtsdragers. Je moet maar durven.

Ten aanzien van racisme stelt Bray dat het jammer zou zijn om blanke en zwarte kerken samen te voegen vanwege de eigen stem van de zwarte kerken, die anders verloren zou gaan. Misschien is de Europese recensent te gevoelig, maar van iemand die in Birmingham, Alabama, doceert zou je wat meer verwachten.

Hel

In de bespreking van het thema ”hel” kiest Bray voor de positie van de zevende-eeuwse monnik, Isaac de Syriër. Deze leerde dat mensen die naar de hel gaan, zo ver mogelijk bij God vandaan willen zijn. Omdat God deze mensen gemaakt heeft en niets haat wat Hij gemaakt heeft, laat Hij hen niet los. De frustratie die zij daarover voelen, ervaren zij als pijniging, terwijl het voor God betekent dat Hij deze mensen voor de ondergang bewaart. Een originele, maar nogal speculatieve benadering, waaruit blijkt dat de argumentatie kennelijk geregeld toch zonder de Bijbel kan.

Terecht noteert Bray dat veel mensen wat kinderlijke voorstellingen van de hemel hebben, maar dat de hemel meer past bij de volkomen volwassenheid van Gods kinderen. Dat is een scherp en helder slotakkoord van dit boek, dat overigens nog wel wat te wensen overlaat.

Boekgegevens

”God is Love. A Biblical and Systematic Theology”, Gerald Bray; uitg. Crossway, Wheaton Ill., 2012; ISBN 978 1 4335 2269 7; 768 blz.; $ 40,- (online voor onder $ 25,-).