Jarenlang is de PvdA na 2002 hinderlijk achtervolgd door de concessies die ze tijdens de beide paarse kabinetten (1994-2002) aan de VVD had gedaan. De sociaaldemocraten schudden hun ideologische veren af en gingen ver mee in het destijds dominante, liberale marktdenken. De SP profiteerde daar toen dankbaar van.

De rollen zijn nu omgedraaid. Sinds de publicatie van het regeerakkoord van VVD en PvdA zijn het de liberalen die onder vuur liggen. Ze zouden te ver zijn meegegaan in de nivelleringsdrang van de sociaaldemocraten, in het bijzonder door de zorgpremies inkomensafhankelijk te gaan maken.

De afgelopen dagen keerden alle partijgeledingen zich daar in felle bewoordingen tegen: de partijleden, de jongerenorganisatie, het wetenschappelijk instituut en oud-bewindslieden.

De emoties bij de VVD liepen dusdanig op dat de fractievergadering van donderdag –bedoeld om Kamerlid Zijlstra’s voordracht als fractievoorzitter even te formaliseren– vier uur duurde. Uitkomst van het beraad was dat de VVD-fractie onverkort vasthoudt aan het regeerakkoord, inclusief de inkomensafhankelijke zorgpremies. Van terugonderhandelen kan geen sprake zijn.

Wel moet er bij de uitwerking van de zorgplannen maatwerk worden geboden, aldus Zijlstra, en dienen „gekke uitschieters” te worden voorkomen.

De suggestie dat maatwerk mogelijk is, was de VVD eerder op de dag al ruimhartig aangereikt door PvdA’er Dijsselbloem, die als onderhandelaar was betrokken bij de totstandkoming van het regeerakkoord en minister van Financiën wordt.

Door nu al te beloven dat extreme consequenties van de plannen worden afgezwakt, hoopt de VVD de onrust te dempen. De PvdA is daar ondertussen ook bij gebaat. Zij willen voorkomen dat de VVD als grote verliezer van de formatie te boek komt te staan. De liberalen zouden in dat geval steeds blijven proberen op andere punten extra winst te boeken om hun besmeurde blazoen op te poetsen. En met een onrustige partner is het slecht zakendoen.

VVD en PvdA zullen ook maatwerk moeten leveren om bij het CDA in de Eerste Kamer steun te kunnen verwerven voor hun premieplan. Beide kersverse coalitiegenoten hebben daar immers geen meerderheid.

Als VVD en PvdA er samen in slagen de zorgpremiehype te laten verwaaien, zijn ze er echter nog lang niet. Beoogd vicepremier Asscher (PvdA) wees er al op dat de commotie van de afgelopen dagen slechts „de voorbode van meer onrust” zal blijken te zijn. „Dit is nog slechts licht geritsel vergeleken bij wat er op ons afkomt.” De coalitie is gewaarschuwd.