Extra stemmen haalde de SGP vooral in de noordelijke provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Holland, stelt medewerker Johan van Berkum van de Guido de Brèsstichting, het wetenschappelijk instituut van de SGP. En in grote steden als Amsterdam, Utrecht, Eindhoven en Almere. Maar ook in de traditionele ‘bolwerken’ als Urk (1500 stemmen extra), Ede (1200 stemmen meer), Barneveld en Katwijk (in beide plaatsen een plus van ongeveer 800 stemmen).

Het is volgens hem „moeilijk” om exact te bepalen bij wie de extra stemmen precies vandaan komen. „In de plaatsen waar de ChristenUnie won, behaalde ook de SGP een flinke stemmenwinst.”

Van Berkum acht het wel „reëel te veronderstellen” dat de nieuwe SGP-stemmers vooral christelijke kiezers zijn. Het gaat dan om mensen die van het CDA naar de SGP overstapten, of vanuit de ChristenUnie naar de SGP gingen. „In het noorden wonen nogal wat behoudende ex-GPV’ers.” Het zal ook voorgekomen zijn dat CDA’ers naar de ChristenUnie zijn gegaan, en CU-stemmers weer naar de SGP.

„Het aantal niet-christelijke SGP-stemmers is waarschijnlijk marginaal”, denkt dr. Henk van der Kolk van de Universiteit Twente, directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek. „De gemeenten Urk, Medemblik, Schiermonnik­oog en Vlieland uitgezonderd hebben de christelijke partijen samen in alle gemeenten stemmen verloren. Dat maakt het toeschrijven van de winst van de SGP aan andere factoren dan verlies van CDA en CU lastig.”

Zwevende kiezers die op de SGP hebben gestemd, blijven doorgaans in de buurt van hun eigen nest, voert Van der Kolk verder aan. „Ook daarop baseer ik mijn veronderstelling dat het voornamelijk voormalige CDA-aanhangers zullen zijn die nu voor de SGP hebben gekozen.”

Hij vermoedt dat weinig seculieren de staatkundig gereformeerden in de stembus hebben gesteund. Uiteraard, meent de directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek, zullen die „witte raven” er zijn. Zelfs D66’ers hebben naar verluidt op de SGP gestemd. „Maar die aantallen zijn gering.”

Uit geluiden die hem hebben bereikt, weet Van Berkum dat er ook een groep evangelische en rooms-katholieke kiezers „naar ons is toegekomen. Die waarderen onze Bijbelse standpunten.” Ook in de Joodse gemeenschap heeft de SGP meer stemmen dan ooit geworven, evenals onder eurokritische conservatieven.

Stijl

De SGP wil graag beter in beeld krijgen wat de nieuwe SGP-stemmers bij hun stemkeuze heeft bewogen, aldus Van Berkum. „De strategiecommissie in onze partij gaat kijken naar de mogelijkheden om daar meer zicht op te krijgen.”

Uit e-mails aan de partij leidt de SGP’er af dat sommigen de stijl van politiek bedrijven („respectvol, hoffelijk”) door Van der Staaij en Dijkgraaf hebben gewaardeerd. Anderen kozen voor de SGP wegens haar imago als standvastige partij. Weer anderen voelden zich aan­gesproken door de standpunten van de partij over bijvoorbeeld abortus of Europa.

Verder speelt mee dat veel kiezers de afgelopen twee jaar een beter beeld hebben gekregen van de partij. Als stille gedoogpartner was de SGP vaker dan ooit in de media. „Vroeger kenden velen ons alleen van de karikaturen, van het vrouwenstandpunt”, zegt Van Berkum. „Nu hebben ze een veel evenwichtiger beeld van de partij kunnen krijgen.”

De uitdaging voor de SGP is om de nieuwe kiezers ook in de toekomst vast te houden. „Daarvoor moeten we dus eerst precies weten wat hen heeft bewogen voor de SGP te kiezen”, stelt Van Berkum. „Dan kunnen we bezien of we daar in ons beleid iets mee kunnen.”

Verbreding van het partij­profiel van een strikt orthodox-protestantse partij naar een bredere, christelijk conservatieve partij om voortaan meer stemmen te trekken, is niet de kant die Van Berkum op wil. „De SGP moet een partij blijven met een herkenbaar imago. Dat is juist onze kracht. Als je jezelf verbreedt, loop je ook het risico je traditionele achterban kwijt te raken.”

Wat hem betreft past de SGP haar standpunten niet aan om aantrekkelijker te worden voor grotere groepen kiezers. „Wij hebben duidelijke opvattingen over wat op grond van de Bijbel goed is voor ons land. Met die boodschap hopen we mensen aan te spreken; daar willen we hen voor inwinnen.”

Evenaren

Van der Kolk acht het „uitgesloten” dat de SGP op fundamentele punten water bij de wijn gaat doen om meer kiezers te trekken.

Hij denkt dat de SGP de stemmenwinst van de afgelopen verkiezingen niet snel zal evenaren. „De SGP moet zich niet rijk rekenen. De partij vist eigenlijk uitsluitend in de langzaam opdrogende vijver van christelijke kiezers. Het aantal christenen in Nederland neemt immers al decennia af.”

Daarnaast stemmen steeds meer christenen op seculiere partijen. „Beide trends zie ik nog niet keren”, zegt Van der Kolk.

De aantrekkelijkheid van een orthodox-christelijke partij voor niet-christelijke kiezers is ook gering. „Standpunten over homo’s, euthanasie, de rol van de vrouw en de positie van de christelijke kerk worden namelijk niet breed gedeeld.”

Als het CDA het slecht blijft doen en de ChristenUnie een progressiever profiel krijgt, „kunnen er voor de SGP wellicht één of twee zetels bij komen”, vermoedt Van der Kolk. „Maar een sterke partij op de rechterflank zal de SGP naar mijn inschatting niet worden.”

„Teleurgesteld in PVV”

Naam: Oscar Kuipers

Leeftijd: 22

Woonplaats: Nootdorp

Beroep: postbezorger

Kerkgenootschap: Gereformeerde Gemeenten

Stemde vorige keer: PVV

Waarom koos u voor de SGP?

„Ik ben teleurgesteld in wat de PVV heeft bereikt als het gaat om de islam. Ook liep ik aan tegen het gebrek aan democratie in de partij. Aangezien ik zelf sinds anderhalf jaar naar de Gereformeerde Gemeenten ga en lid ben van de SGP en de SGP-jongeren, stemde ik op SGP.”

Met welke standpunten bent u het helemaal eens?

„De SGP heeft het altijd bij het rechte eind gehad als het gaat om de islam. Verder steun ik het verzet van de SGP tegen Europa. Mogelijk gaan wij straks 120 miljard of nog meer aan noodlijdende staten geven. Geld dat we waarschijnlijk nooit meer terugzien.”

Met welke standpunten bent u het niet eens?

„Het vrouwenstandpunt is mij betreft niet belangrijk. Dat geldt ook voor het percentage voor ontwikkelingshulp.”

Wat moet de partij doen om nieuwe kiezers vast te houden?

„De SGP moet de huidige lijn vooral voortzetten en duidelijker maken dat gereformeerden geen enge mensen zijn.”

Gaat u de volgende keer weer SGP stemmen?

„Ja, tenzij Wilders opeens christen wordt en daarvoor uitkomt. Dan zal ik mijn keus mogelijk willen herzien.”

„Ik ben een zwevende kiezer”

Naam: Jos Arends

Leeftijd: 30

Woonplaats: Assen

Beroep: informatiebeheerder bij de lokale overheid

Kerkgenootschap: evangelisch

Stemde vorige keer: blanco

Waarom koos u voor de SGP?

„Vanwege de Bijbelse standpunten. Buiten de SGP om worden die maar weinig gehoord in Den Haag.”

Met welke standpunten bent u het helemaal eens?

„Met de visie van de partij op abortus, vrijheid van onderwijs, verhoging van de AOW-leeftijd en verlaging van het begrotingstekort. Ook ben ik –net als de SGP– tegen marktwerking in de zorg.”

Met welke standpunten bent u het niet eens?

„De kinderbijslag mag wat mij betreft inkomensafhankelijk, en tegen bezuinigen op defensie heb ik geen bezwaren.”

Wat moet de partij doen om nieuwe kiezers vast te houden?

„Een betrouwbare partner blijken in de komende kabinetsperiode; de eigen standpunten helder naar voren blijven brengen en zichtbaar betrokken zijn bij de hele samenleving.”

Gaat u de volgende keer weer SGP stemmen?

„Geen idee. Ik ben een zwevende kiezer tot in het stemhokje. Ik ben wars van politieke versnippering. Geef mij maar een kabinet dat bijvoorbeeld een goede minister als De Jager op Financiën laat blijven, ook al zit zijn partij niet in de coalitie. De goede persoon op de goede plek is in deze tijd belangrijker dan partijpolitiek.”

„SGP en roomsen hebben elkaar nodig”

Naam: George Brink

Leeftijd: 57

Woonplaats: Leiden

Beroep: permanent diaken (lid pastoraal team parochiefederatie, geestelijk verzorger verpleeghuis)

Kerkgenootschap: Rooms-Katholieke Kerk

Stemde vorige keer: CDA

Waarom koos u voor de SGP?

„De partij laat een duidelijk christelijk geluid horen. Het CDA schrikt daar vaak voor terug. De SGP verzette zich als enige tegen de verstoring van de rooms-katholieke eredienst in Den Bosch; de zogenoemde hostierel. Verder nam de partij haar politieke verantwoordelijkheid tijdens de laatste kabinetsperiode.”

Met welke standpunten bent u het helemaal eens?

„De SGP vraagt aandacht voor de christelijke wortels van ons land en komt op voor het recht van christenen om te leven naar eigen opvattingen, ook als die afwijken van het politiek-correcte meerderheidsdenken. Verder deel ik de aandacht voor medisch-ethische onderwerpen, een goed gezinsbeleid, de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en de visie op Europa.”

Met welke standpunten bent u het niet eens?

„Het vrouwenstandpunt. Maar er moet wel ruimte moet zijn voor een partij die een dergelijk standpunt huldigt.”

Wat moet de partij doen om nieuwe kiezers vast te houden?

„Trouw blijven aan haar principes; bereid blijven verantwoordelijkheid te dragen en in gesprek blijven, ook met rooms-katholieken onder haar kiezers. Overtuigde protestantse en rooms-katholieke christenen hebben elkaar nodig.”

Gaat u de volgende keer weer SGP stemmen?

„Dat weet ik nog niet.”