Het gezelschapsleven bestond al in de achttiende eeuw, maar kwam tot volle ontplooiing rond de Afscheiding van 1834. Mensen die in de Nederlandse Hervormde Kerk geen voedsel voor hun ziel vonden, zochten elkaar op. Wat indertijd begon als volwassenencatechese, veranderde steeds meer in gezelschappen waar vooral geestelijke ervaringen werden uitgewisseld.

Het gezelschapsleven is in omvang sterk afgenomen, hoewel er nog steeds gezelschapsdagen worden belegd.

Binnen de gezelschappen ontstond een eigen taal; uitdrukkingen die een diepe lading hebben en geestelijke zaken of ervaringen kernachtig proberen samen te vatten. Bekend zijn uitdrukkingen als ”Zien is nog geen hebben”; ”De weg van de Borg is de weg van de Kerk”; ”Met een geopenbaarde Middelaar toch de dood in moeten”. Ook uitdrukkingen als ”de toeleidende weg” en ”de rechtvaardigmaking in de vierschaar der consciëntie” werden veel gebruikt binnen het gezelschapsleven.

Dergelijke uitdrukkingen komen niet letterlijk in de Bijbel voor en geven nogal eens stof tot discussie. Een recent interview in deze krant met ds. C. Harinck –schrijver van onder meer het boek ”De toeleidende weg”– leidde tot een stroom van reacties op www.refo­forum.nl. Ieder had wel een mening.

Adriaan van Belzen schreef een boekje ”Bevindingen. Gesprekken over de orde van het heil”, dinsdag gerecenseerd in het Reformatorisch Dagblad. Ook hierin komt gezelschapstaal aan de orde. En hij bevraagt verschillende predikanten op onder meer gezelschapstaal. Het blijkt dat de predikanten uiteenlopende antwoorden geven omdat zij de begrippen verschillend interpreteren.

Daar zit precies het probleem. Meestal worden de discussies over zulke uitdrukkingen op verschillende golflengtes gevoerd. De uitdrukking ”Zien is nog geen hebben” bijvoorbeeld kan op verschillende manieren worden uitgelegd. Daarom is het steeds zaak eerst te luisteren naar wat bedoeld wordt. Varianten op de uitdrukking, zoals ”Hebben is nog geen zien” of ”Er is een ”zien” dat nooit een ”hebben” zal worden en er is ook een ”zien” dat ”hebben” helemaal insluit”, maken het er niet eenvoudiger op.

Het grote obstakel in de discussie is dat mensen zich onvoldoende tijd gunnen om erachter te komen wat de ander bedoelt. Spraak­verwarring ligt dan op de loer en het gesprek kan eindigen in hopeloos gekissebis, waarbij niemand en iedereen gelijk heeft.

Tegelijk onderstreept deze spraak­verwarring het belang om zo dicht mogelijk bij de Bijbelse uitdrukkingen te blijven; zo veel mogelijk aan te sluiten bij de Schrift zelf.

Eerst luisteren, elkaar laten uitspreken, dan pas discussiëren. Misschien alvast een suggestie bij de discussie die ongetwijfeld ontstaat over het vrijdag te presenteren boek van dr. ir. J. van der Graaf over de ”volkskerk”, ook weer zo’n begrip.