Commentaar: Nieuwe Kamer moet prioriteit geven aan formatieregels
Ieder gezin zal het voorbeeld wel herkennen. Dochterlief van tien jaar oud wil een konijn voor haar verjaardag. Pa en ma willen het beestje alleen geven als zij er trouw voor zorgt, wekelijks het hok uitmest enzovoort. De eerste weken na het verjaardagsfeest voert het meisje stipt haar taken uit. Zij zál bewijzen dat zij het kan. Daarna komt er echter de klad in, mede doordat pa en ma verzuimden harde afspraken te maken over de dagen en tijdstippen waarop er gevoederd en uitgemest moet worden.
Dit beeld lijkt van toepassing op de kabinetsformatie. Gaat die dit jaar een puinhoop worden, omdat de Tweede Kamer de vorstin officieel buitenspel heeft gezet? Dat hoeft niet te gebeuren. Tot nu toe is er bepaald geen sprake van chaotische toestanden. Verkenner Kamp is vlot gestart met zijn oriënterende ronde. Wanklanken zijn er nog niet vernomen.
Dat bewijst echter niet dat de Kamer begin dit jaar een goed besluit nam toen hij, door een wijziging van zijn reglement van orde, de koningin met betrekking tot de formatie tussen haakjes plaatste. Het bewijst alleen dat er politiek Den Haag veel aan gelegen is te bewijzen dat het het wel degelijk zonder de vorstin redt. En wie iets graag wil bewijzen, slaagt daar meestal wel in. Althans, in eerste instantie.
Goed beschouwd blijft het echter jammer dat het parlement deze richting is ingeslagen en iets is gaan repareren wat in feite niet stuk was. Het was in de politieke hectiek van de laatste decennia immers een verademing dat ons land, ook in formatietijd, nog beschikte over een instituut dat enige rust, bezonkenheid en continuïteit waarborgde, namelijk het koningshuis. Waar ministers en Kamerleden gemiddeld veel korter aan het Binnenhof vertoeven dan vroeger, vinden we in de persoon van koningin Beatrix 32 jaar (!) ervaring met Haagse aangelegenheden. Het was ronduit onverstandig van de Kamer zo rücksichtslos een einde te maken aan haar rol als min of meer neutrale en uiterst deskundige procesbegeleider.
Dit temeer daar de Kamermeerderheid die dit bewerkstelligde, verzuimde om heldere procedures te verzinnen die voor de vroegere gang van zaken in de plaats moesten komen. Dat heeft iets van de man die zijn oude schoenen al weggooide voordat hij daadwerkelijk nieuwe had gekocht.
Een van de eerste dingen die de nieuwe Tweede Kamer daarom dit jaar te doen staat, is de losse eindjes die hij zelf aan het formatiebreiwerk heeft laten zitten, netjes af te hechten. Als de Nederlandse politiek ergens mee gediend is, dan is het met heldere procedures over de wijze waarop nieuwe kabinetten in elkaar getimmerd worden. Opdat de formatie niet alleen de eerste keer dat de koningin er niet bij betrokken is, maar ook alle volgende keren ordelijk en zo transparant mogelijk verloopt.
En als de nieuwe Kamer en het nieuwe kabinet dan toch aan het werk gaan met kwesties van algemeen staatsrechtelijke aard, laat hij dan tevens regelen dat de Tweede Kamer voortaan in principe zijn vierjarige termijn volmaakt. Het plegen van dit type achterstallig onderhoud aan onze democratie kan eigenlijk geen uitstel lijden.
