Analyse: Samen de grootste worden? Dát kan in elk geval niet
DEN HAAG – De verkiezingsstrijd van vandaag kan een verrassende ontknoping krijgen. Een VVD die 3 zetels meer scoort dan een PvdA bijvoorbeeld. Of omgekeerd. Maar wat gebeurt er eigenlijk als ze even groot worden?
„Er kan er maar één Sinterklaas zijn”, meesmuilde Kamerlid Van Boxtel eind 1997, nadat de D66-fractie niet hem, maar zijn collega De Graaf tot fractievoorzitter had gekozen. En zo is het maar net. Er kan er straks maar één premier worden: Rutte of Samsom. En er kan vannacht maar één partij de grootste worden: de VVD of de PvdA.
Sámen de grootste zijn, kan niet. Beide evenveel zetels in de wacht slepen wel. Zestig jaar geleden gebeurde dit voor het laatst, toen PvdA en KVP beide 30 zetels haalden (op een Tweede Kamer die toen nog 100 zetels telde).
Toch leveren verkiezingen altijd een winnaar op. In 1952 was dat de PvdA, die circa 16.000 stemmen meer behaalde dan de KVP. Daardoor kon PvdA-leider Drees het voortouw nemen in de formatie, waaruit na twee maanden onderhandelen het derde kabinet-Drees tevoorschijn kwam.
Een verkiezingsuitslag waarbij nummer één en nummer twee slechts 1 of 2 zetels verschilden, kwam vaker voor. Zo bleef de VVD de PvdA in 2010 net 1 zetel voor (31/30) , versloeg het CDA de PvdA in 2003 met 2 zetels (44/42), evenals in 1986 (54/52).
Er kan er maar één Sinterklaas zijn. En er kan er maar één de grootste worden. Maar het is voor het land en voor de politieke krachtsverhoudingen wel van groot belang wíé er met het goud gaat strijken.
De winnaar van Kamerverkiezingen leverde de afgelopen decennia bijna altijd de premier. De winnaar kan een stempel drukken op het nieuwe kabinet. De winnaar krijgt, via de minister-president, de komende jaren veel gratis media-aandacht en daardoor een goede uitgangspositie voor volgende verkiezingen.
Geen wonder dat VVD en PvdA tot op het laatst doorgaan met kiezers werven. Want die laatste honderd of duizend stemmen kunnen het verschil maken. Zo deelde Kamerlid Klijnsma (PvdA) woensdag nog rozen uit in Den Haag, en opende haar collega Vermeij de paardenmarkt in Valkenburg. En VVD-Kamerleden deelden op diverse NS-stations flesjes jus d’orange uit.
Nog actief campagne voeren op de verkiezingsdag zelf kwam vroeger nauwelijks voor. Het algemeen gevoelen onder politieke partijen was dat kiezers op deze dag recht hadden op rust. Wekenlang waren ze achtervolgd door wervende en wervelende politici. Nu moesten ze de ruimte krijgen ongestoord hun conclusie te trekken.
Maar dat gentlemen’s agreement is al enkele tijd niet meer van kracht. Het afgenomen respect voor ongeschreven regels én het steeds grotere aantal lastminutebeslissers brengen partijen ertoe tot de laatste snik campagne te voeren. Onder het motto: je weet nooit, wat het oplevert.
Pas woensdagavond, misschien zelfs pas woensdagnacht, weet Nederland wie Sinterklaas is geworden. VVD of PvdA, Rutte of Samsom.
