Met nog enkele dagen te gaan voor de verkiezingen zijn de peilingen niet meer te tellen. Uit een analyse van De Nederlandse Nieuwsmonitor blijkt dat de mediahysterie rondom de peilingen fors is toegenomen in vergelijking met de vorige verkiezingen. Daarnaast blijkt dat met het zicht op de verkiezingen het inhoudelijke politieke nieuws naar de achtergrond verschuift en daarvoor in de plaats peilingen en consequenties en speculaties op deze peilingen worden geplaatst.

Het zou serieus overwogen moeten worden om peilingen in aanloop naar de verkiezingen te verbieden. Hiervoor zouden de volgende argumenten van doorslaggevend belang kunnen zijn.

Ten eerste kun je stellen dat de invloed van de peilingen een groot effect heeft op het politieke systeem. Politici volgen de peilingen met argusogen en verbinden daar consequenties aan voor hun eigen gedrag. Politici baseren campagnebeslissingen op peilingen en stellen zich soms zelfs al enigszins berustend op als peilingen op een verlies staan.

Ten tweede kun je grote vraagtekens zetten bij de objectiviteit en de betrouwbaarheid van de peilingen. De bureaus werken met een relatief kleine groep respondenten, waarbij het de vraag is of deze steekproef representatief is voor een dwarsdoorsnede van de samenleving. Voor sommige panels is het zelfs mogelijk dat burgers zichzelf online aanmelden, waardoor bij voorbaat bepaalde groepen worden uitgesloten van deelname.

Deze bureaus willen ook nieuws maken, in die zin dat hun peiling wel publicatiewaardig moet zijn. Er zal dus altijd worden gezocht naar marginale verschillen die onder het vergrootglas van de peiler worden gelegd. Daarnaast kunnen de verschillende bureaus onderling niet te veel van elkaar afwijken, aangezien hun peiling dan door de media als onbetrouwbaar zal worden neergezet. Dit heeft dus als gevolg dat alle bureaus min of meer dezelfde effecten zullen vinden.

Ten derde kun je stellen dat deze peilingen allerminst de kloof tussen politiek en burger verkleinen. Door het overvloedige aanbod kunnen kiezers de weg kwijtraken. Ook zullen de kiezers zich gaan aansluiten bij de partij die op winst staat in de peilingen. Kiezers die twijfelen, willen liever horen bij de winnaar dan bij de verliezer.

Dit is een zorgelijke ontwikkeling. In een democratische rechtsstaat draait het allereerst om een representatieve vertegenwoordiging in de Tweede Kamer. Nederland kent immers een vorm van indirecte democratie waarbij de burger zijn stem letterlijk overdraagt aan een volksvertegenwoordiger. Door de verkiezingen te bezien als wedstrijd tussen enkele politieke kopstukken, verdwijnt deze gedachtegang.

Ten vierde nemen de media de peilingen aan als een waarheid tijdens de verschillende debatten. Zo worden partijen die lager in de peilingen staan niet uitgenodigd, en organiseren anderen een premiers­debat tussen de vier kandidaten die het beste scoren in de peilingen.

Uit onderzoek blijkt dat veelvuldige mediaoptredens een absoluut effect hebben op het aantal voorkeursstemmen van de politicus. Door dit uitnodigingsbeleid bepalen de peilingen dus de hoeveelheid aandacht die een politicus ontvangt. Feitelijk gezien wordt hiermee een ongelijk speelveld gecreëerd voor de verschillende politieke spelers en bepalen peilingen het kader van een campagne.

Tegenstanders van het verbieden van peilingen in de aanloop naar de verkiezingen geven aan dat dit niet past binnen een democratie, en dat het verbieden van peilingen niet haalbaar is.

Dit zijn geen steekhoudende argumenten. In andere landen met een democratie zijn dergelijke maatregelen ook genomen en houdt de overheid een groter toezicht op een eerlijke verdeling van de zendtijd.

Naar mijn mening versterkt het verbod op peilingen in de aanloop naar de verkiezingen juist de werking van de democratie. Het zal dan immers meer gaan over de feitelijke inhoud, zodat kiezers op een inhoudelijke afweging een keuze kunnen maken, zonder de op hol geslagen peilingen als waarheid aan te nemen.

Nog mooier zou het zijn als de media zelfregulerend zouden optreden in het plaatsen van peilingen en het maken van nieuws over peilingen. Deze kans is echter miniem. Feitelijk gezien zitten de media hier in een prisoner’s dilemma: omdat alle media hier uitgebreid over berichten, kan niemand zich eraan onttrekken. Daarom is een verbod de enige mogelijkheid, zodat campagnes eindelijk weer over de inhoud gaan. De huidige hoeveelheid peilingen is beneden alle peil.

De auteur is docent maatschappijleer en volgt een master politicologie aan de universiteit van Antwerpen.