Analyse: Grote obstakels op weg naar paars III
DEN HAAG – De Kamerverkiezingen staan nog voor de deur, maar steeds meer mensen speculeren al over een mogelijke coalitie na 12 september. Krijgen we weer een paars kabinet? Een paars+CDA lijkt waarschijnlijker.
Paars III is „in aantocht”, waarschuwde CDA-kandidaat-Kamerlid Geurts vrijdag. De gereformeerdebonder noemde een sterk CDA in de Tweede Kamer „van het allergrootste belang” om dat te voorkomen.
Ipsos Synovate publiceerde diezelfde dag zijn laatste peiling. Daarin halen de drie paarse partijen VVD, PvdA en D66 samen 74 zetels. Dat is nog te weinig voor een stabiele Kamermeerderheid. Als de groei van de PvdA in de peilingen in het huidige tempo doorzet, zou de paarse combinatie op de verkiezingsdag wellicht toch aan voldoende zetels kunnen komen.
Een nieuw paars kabinet zou niet zo uitzonderlijk zijn als in 1994, toen de christendemocraten voor het eerst –bewust– buiten de coalitie werden gehouden. Mede als gevolg van de voortgaande ontkerstening komt het (kleinere) CDA niet meer automatisch in beeld bij de formatie.
Veel alternatieven voor een dergelijk middenkabinet zijn er niet. De ene flankpartij, de PVV, heeft zichzelf sinds het Catshuisberaad onmogelijk gemaakt. De andere flankpartij, de SP, is in de ogen van de meeste middenpartijen toch nog wel erg links om mee in zee te gaan. De socialisten kunnen bovendien alleen maar met partijen gaan samenwerken die rechtser zijn dan zij en zouden in een coalitie dus nóg verder naar het midden moeten opschuiven dan ze de afgelopen jaren in ideologische zin al hebben gedaan.
De Kunduzcoalitie (VVD, CDA, D66, GroenLinks en CU) haalt voorlopig te weinig zetels (70) voor een meerderheid. En die partijen vinden elkaar wel op het materiële vlak, maar op immaterieel gebied gaapt er een grote kloof tussen CDA en CU enerzijds en VVD, D66 en GroenLinks anderzijds.
Op de weg naar een paars III-kabinet liggen echter grote obstakels. Het voornaamste is de VVD, die zich steeds stevig heeft afgezet tegen linkse partijen. De liberalen zullen behalve D66 liefst ook het CDA in een coalitie willen opnemen, als ze toch met de PvdA moeten regeren.
Een ander obstakel is de PvdA. Die heeft acht jaar samenwerking met de VVD en D66 in 2002 duur moeten betalen (22 zetels verlies, terwijl de SP toen bijna verdubbelde). De sociaaldemocraten zullen de SP daarom liever meenemen in een kabinet, zodat ook die partij vuile handen maakt.
Een derde obstakel is de zetelverdeling in de Eerste Kamer. Een paars kabinet zou daar te weinig zetels hebben (35) om aan een meerderheid te komen.
Een nieuwe variant van paars-plus (met het CDA in plaats van GroenLinks) zou in beide Kamers wél voldoende zetels halen. Het CDA zou daarin de brug kunnen vormen tussen VVD en D66 enerzijds en de PvdA anderzijds. Maar voor die combinatie moet dan nog wel even een nieuwe, passende naam verzonnen worden.
