Bij het uitbreken van een gevaarlijk virus wordt groot alarm geslagen en intensief gezocht naar een effectief vaccin. Secularisatie is te vergelijken met zo’n gevaarlijk virus, omdat het mensen vervreemdt van God, met als gevolg dat ze Hem kwijtraken en hun welzijn en toekomst riskeren. Hoewel dit virus ook in de kerken toeslaat, zoals blijkt uit de massale kerkverlating, wordt dit gevaar vaak onvoldoende herkend en wordt er te weinig gezocht naar een effectief vaccin. Het is de verdienste van collega ds. W. Dekker dat hij in zijn boek ”Marginaal en missionair” alarm slaat over de binnenkerkelijke secularisatie, een duidelijke analyse geeft en een effectief vaccin probeert aan te reiken.

Ds. Dekker stelt duidelijk dat secularisatie geen lot is, maar een keus van (kerk)mensen om God los te laten en eigen baas te zijn. De gevolgen hiervan zijn zeer ingrijpend. Wanneer we geen gehoor geven aan Zijn beloften, opdrachten en bedoelingen, trekt Hij Zich terug, zoals uit veel voorbeelden in de Bijbel en daarbuiten bekend is. Dit verlies bedreigt ook de missionaire kracht van de kerk en haar leden, zodat ze niet meer aantrekkelijk zijn voor hun om­geving, en de heilzame invloed van het Evangelie op de maatschappij steeds verder verzwakt. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de sterke toename van polarisatie, geweld, verloedering en verslavingen.

Hoewel de geestelijke, kerkelijke en maatschappelijke gevolgen van de secularisatie ernstig zijn, is de situatie Goddank niet hopeloos. Van oudsher zijn er hoopvolle voorbeelden dat er een nieuw begin mogelijk is, zoals blijkt uit de terugkeer van Israël uit de ballingschap en uit de nieuwe mogelijkheden voor alle volken vanwege Pasen en Pinksteren. Daarom bepleit Dekker als vaccin tegen het in de kerken rondgaande secularisatievirus een Bijbels verantwoorde prediking, waardoor de hoorders tot inkeer en omkeer kunnen komen. Hierdoor kunnen ze niet alleen het Evangelie zelf weer met hart en ziel gaan beleven, maar worden ze ook weer missionair ofwel aantrekkelijk voor hun medemensen.

Drie niveaus

Hoewel ik instem met het belang van een Bijbelse prediking vind ik die niet voldoende en bepleit een bredere aanpak. Op steeds meer plaatsen komt men tot de verrassende ontdekking dat gemeenteopbouw via geloofsopbouw tegen het secularisatievirus een effectief vaccin is. Gemeenteopbouw en geloofsopbouw zijn elkaars onmisbare bondgenoten, omdat geloofsopbouw zonder gemeenteopbouw verslapt en verschraalt, terwijl gemeenteopbouw zonder geloofsopbouw verzakelijkt en verdort. Beide zaken zijn wel te onderscheiden, maar niet te scheiden.

Voor de opbouw van het persoonlijk christelijk leven en van het gezamenlijk kerkelijk leven zijn niet alleen goede preken nodig, maar ook het beoefenen van de omgang met God op drie niveaus:

1. Gezamenlijke omgang met Hem in kleine kring, te beginnen in het gezin, van oudsher de kleine kerk genoemd. Ook in andere kringen en (werk)groepen is de omgang met God nodig, zoals in de kerkenraad als belangrijkste orgaan om leiding te geven aan de gemeenteopbouw via geloofs­opbouw.

2. Persoonlijke omgang met God. Ruimte en aandacht voor ”stille tijd in de binnenkamer” ontbreken bij christenen maar al te veel. Dit geestelijk gebrek is schadelijker dan te weinig onderhoud van het lichaam. Omdat Jezus Zich regelmatig alleen terugtrok in de eenzaamheid om te bidden, hebben Zijn leerlingen dit minstens net zo hard nodig.

3. Gezamenlijke omgang met God in kerkdiensten. In dit kader functioneert de prediking wanneer die authentiek, eigentijds en persoonlijk is. Omdat een preek meestal een monoloog is, verdient het aanbeveling de dialoog te bevorderen door regelmatig met wisselende groepen gemeenteleden de kerkdiensten voor te bereiden. Hierbij is het niet de bedoeling dat de voorganger het desbetreffende Bijbelgedeelte alvast gaat uitleggen, maar dat hij vooral aandachtig luistert naar wat de deelnemers in dit gedeelte beluisteren en vertellen wat het bij hen oproept. Door zo’n gezamenlijke voorbereiding wordt ook benadrukt dat Woord en Geest niet alleen aan de voorganger zijn toevertrouwd, maar aan alle gelovigen.

Wanneer deze drievoudige omgang met God een centrale plaats krijgt, kan die doorwerken in de praktijk van het christelijk leven en het kerkelijk beleid.

Ik heb dit opbouwmodel verder uitgewerkt in een uitgebreide reactie op het boek van ds. Dekker, die te vinden op de site van de IZB, vereniging voor zending in Nederland (izb.nl). Hier wordt ook vermeld hoe voorgangers en kerkenraden trainingen kunnen volgen om gemeenteopbouw via geloofs­opbouw in eigen gemeente te leren beoefenen. Reacties zijn hartelijk welkom, want ook als senior blijf ik graag af- en aanleren.

De auteur is docent/consulent geloofs- en gemeenteopbouw en auteur van ”Leven uit de Bron” en ”Groeien bij de Bron”.