„Het poldermodel is nog lang niet dood”
AMSTERDAM (ANP) – Stakende artsen in Portugal, Griekse journalisten die het werk neerleggen, boze mijnwerkers die in Spanje de confrontatie met de politie zoeken. Ondertussen ruziet in Nederland de grootste vakcentrale FNV over zijn toekomst. Vier vragen over Europese vakbonden in crisistijd aan vakbondshistoricus Sjaak van der Velden, die onder meer werkt bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG).
Wat voor impact heeft recessie op de vakbeweging?
„In het algemeen is crisis slecht voor vakbonden. Tijdens een recessie loopt de werkloosheid op. De verleiding is groot om op de kleintjes te letten als je je baan verliest, en het lidmaatschap van de vakbond op te zeggen. Dat scheelt al gauw 15 euro per maand. Als je een baan hebt, ben je vaak bang die kwijt te raken. Werknemers durven dan minder snel een grote mond te hebben tegen hun baas, laat staan dat ze willen staken.”
Gaan mensen in Zuid-Europa niet massaal de straat op uit protest tegen de bezuinigingen van de regering?
„In bijvoorbeeld Griekenland moet de regering natuurlijk strak vasthouden aan bezuinigingen om geld te krijgen van het IMF en Europa. Toch is het niet zo dat iedereen tegen die bezuinigingen is. Kijk maar naar de politiek. Tijdens de verkiezingen vorige maand werd de radicaal-linkse partij Syriza niet de grootste. Het zijn vooral werknemers van aan de overheid gerelateerde bedrijven die de straat opgaan. Voor de meeste andere mensen gaat het leven door. Ook in Griekenland geldt: als de zon schijnt, zoeken genoeg mensen een terras op.”
Maar in Nederland wordt toch minder gestaakt dan in Griekenland?
„In Nederland, maar ook in Duitsland, zijn vakbonden meer bereid om te praten met werkgevers en de regering. Het Nederlandse poldermodel is nog lang niet dood. In Griekenland en Spanje hadden militairen het tot in de jaren 70 de facto voor het zeggen. Het zijn prille democratieën. Het wantrouwen tegenover de regering is groter dan in Nederland. Ook zijn werkgevers in Zuid-Europa harder dan hier. Ze zeggen sneller dat ze niet eens met vakbonden willen praten. Het maatschappelijk bestel is harder.”
Waarin verschilt de Nederlandse vakbeweging van de jaren 80, de vorige grote recessie, met die van nu?
„De jaren 80 volgden op de jaren 70. Toen hadden protestbewegingen vleugels. De vakbeweging begon zelfverzekerd aan grote stakingen en bezettingen van de jaren 80. Nu is de vakbond eerder onzeker. Vooral de grootste vakcentrale FNV wordt geteisterd door intern geruzie. Eerst over de pensioenen, nu over zijn toekomst.”
