Sociale media werken samenbindend én ontregelend
”Ritme” biedt filosofie die dicht bij het gewone leven staat. Het gaat over alledaagse zaken als opstaan en weer naar bed gaan. Maar daarachter zit een serieuze zorg: hoe kunnen wij als samenleving op een gezonde manier omgaan met flexibele werktijden, sociale media, e-mail en alles wat onze vertrouwde ritmes in de war gooit?
Het leven kent allerlei ritmes. Het dagelijkse ritme van het aantrekken van de schoenen, eerst de rechter en dan de linker, of andersom. Of het jaarlijkse ritme van lente, zomer, herfst en winter. Dit zijn zomaar enkele voorbeelden die filosoof en arts Marli Huijer noemt in ”Ritme”. In dit boek denkt zij over deze dingen na. Daarbij gebruikt zij zowel filosofische als medische overwegingen. Die laatste zorgen ervoor dat haar beschouwingen een praktische basis en spits hebben.
Als motief voor het schrijven van haar boek noemt Huijer de zorg dat het verdwijnen van sociale ritmes in de samenleving slecht is voor de gezondheid. Vroeger was het bijvoorbeeld ondenkbaar dat iemand ’s avonds of in het weekend zou werken. De werktijden lagen vast, en daarmee ook de tijden van rust. Met de flexibilisering van de arbeidstijden en de opkomst van internet, e-mail en smartphones is dat anders geworden. Dit is volgens de auteur niet zonder risico’s, de kans op bijvoorbeeld een burn-out neemt toe.
”Ritme” is een poging zich tegen het verlies van vaste ritmes te weren. Het gaat in op vragen als: welke gevolgen heeft het verdwijnen van vaste ritmes? Komen daar als vanzelf nieuwe ritmes voor terug? Wat is het belang van sociale ritmes in de tegenwoordige tijd?
Wat is dat: ritme? Huijer omschrijft het als: variatie en ordening in herhalingen. Helaas wordt deze definitie geïllustreerd met een expliciet seksuele beschrijving uit het werk van Ronald Giphart.
De schrijfster belicht haar onderwerp vanuit verschillende invalshoeken. Een daarvan is de invloed die het christelijk geloof heeft gehad op de huidige tijdsbeleving. Een duidelijk voorbeeld daarvan is natuurlijk de zondag als rustdag. Maar ook op andere manieren beïnvloedde de kerk de tijdsbeleving. Via de kerkklokken werd de klokkentijd een fenomeen dat een enorme invloed op de samenleving kreeg. Daarnaast hadden ook de laatmiddeleeuwse getijdenboeken, waarin stond welke tijden geschikt waren voor gebed en andere religieuze verplichtingen, veel invloed. Daarin was ook te lezen welke feest- en heiligendagen de bezitter in acht dient te nemen.
Tot op vandaag geldt ook nog de in 1582 ingevoerde gregoriaanse kalender. Paus Gregorius XIII kortte de juliaanse kalender met tien dagen in en voerde een nieuwe regel in voor het schrikkeljaar. Het probleem dat het paasfeest in de loop der eeuwen steeds vroeger in het jaar viel, werd op deze manier opgelost. Eerste paasdag valt nu elk jaar op de eerste zondag na de eerste volle maan op of na het begin van de lente.
Huijer stelt terecht dat mensen ook in deze geseculariseerde tijd blijven hechten aan de ritmes die in de christelijke traditie zijn uitgedacht. Zij pleit daarom voor een „hernieuwde toe-eigening” daarvan. Daarover zegt zij: „In een geseculariseerde wereld is feitelijk geen moment heilig, alles kan in principe op elk moment van de dag, de week, het jaar of het leven worden gedaan (…) Een vast program voor de afwisseling van het gewone en bijzondere is niet voorhanden, het zal een proces van uitproberen blijven.”
Huijer geeft haar betoog handen en voeten met een aantal voorstellen om de ritmische randvoorwaarden van het bestaan op een „democratische en doordachte manier” vorm te geven. Zo pleit ze voor vaste tijdstippen voor ontbijt, lunch en avondeten. Dat is volgens haar beter voor de gezondheid en heeft ook voordelen van sociale aard. En, heel praktisch, het voorkomt dat we elke dag boodschappen moeten doen. Verder pleit ze voor het behoud van vaste accudagen, zoals de zondag. Die helpen om een burn-out te voorkomen.
Dat zij dit niet voorstelt uit sympathie voor het christelijk geloof, blijkt uit haar voorstel om een „commissie van feesten en feestdagen” in te stellen. Die moet met voorstellen komen om ervoor te zorgen dat de religieuze feestdagen van de verschillende godsdiensten die Nederland kent eerlijker over het jaar worden verdeeld. Want de christelijke vallen voornamelijk in de eerste helft van het jaar, dat vindt Huijer bezwaarlijk.
Boekgegevens
Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd, Marli Huijer; uitg. Klement, Zoetermeer, 2011; ISBN 978 90 8687 082 0; 206 blz.; € 19,95.
