Stel, je maakt deel uit van een middelgrote gemeente. De inkomsten lopen terug. Het is duidelijk dat het zo niet verder kan. Wat dan? Ik schets een viertal scenario’s. Niet met de illusie volledig te zijn. Wel in de overtuiging zo een aantal belangrijke mogelijkheden te hebben gedekt.

De eerste mogelijkheid is niets doen. Deze variant komt vaker voor dan u denkt. Uitstel is het motto. En natuurlijk duchtig de kaasschaaf hanteren. Schaven tot het niet meer kan, en dan nog een laagje. Dat moet ook wel want anders gaan we door de bodem van de schatkist heen.

„Maar dan wordt er toch wat gedaan?” zegt u. U hebt een beetje gelijk. Want er gebeurt niet echt iets. Met name over kerkgebouwen durft niemand een beslissing te nemen. Dat roept emotie op en dus durft niemand er zijn vingers aan te branden. Predikanten worden wegbezuinigd, diensten geschrapt. Maar het gebouw moet blijven, want anders krijgen we heibel in de tent. Beleid wordt er niet gemaakt. Het enige doel is het zo lang mogelijk uitzingen. Mag ik kort zijn over deze mogelijkheid? Niet doen.

Krimpen

Het tweede scenario. De kas is leeg en het is duidelijk: we zullen iets aan de gebouwen moeten doen. Dan zijn er mensen met lef nodig, met visie. Mensen die voorop durven gaan. Zij weten dat het zo niet verder kan en zijn niet bang voor kritiek.

Stel: er zijn vier kerkgebouwen. Op grond van ligging, gebruiksmogelijkheden, staat van onderhoud en zo nog een aantal argumenten maak je een keuze. Pijnlijk, maar noodzakelijk. Met deze twee gebouwen verder, voor die andere twee zoeken we een andere bestemming.

Maar, wie zoiets voor de gemeente draaglijk wil maken, moet er iets naast zetten. Een goed doordacht en aantrekkelijk plan. Ja, we doen een stap terug. Maar dat doen we om samen een doorstart te maken. Het geld dat vrijkomt door het afstoten van twee gebouwen zetten we dan ook in voor –bijvoorbeeld– een jongerenwerker, voor een missionair werker (doorstart!), de dekking van predikantsplaatsen en goed beheer voor de gebouwen.

Een krimpende kerk doet pijn, maar er zijn ook mogelijkheden om het dragelijk te maken. Zelfs meer dan dat: om weer uitzicht te krijgen.

Nieuwe ronde

Derde optie. Stel: in een paar wijken loopt het nog redelijk, maar één is er helemaal aan het wegzinken. Er is nauwelijks een gemeente meer, geen kader dat de kar kan trekken, de moed is diep weggezakt in de schoenen.

Het Missionair Werk van de Protestantse Kerk heeft het voornemen op zoek te gaan naar gemeenten die een doorstart willen maken of opnieuw willen beginnen. Concreter dan dat kan ik het nog niet maken, maar ik droom er al wel van. Gemeenten die het niet meer redden die de kans krijgen zichzelf opnieuw uit te vinden.

Natuurlijk kan het dan niet meer op de manier waarop het altijd gegaan is. Daar moet je reëel in zijn, dat werkte nu juist niet meer. Maar een nieuwe ronde kan nieuwe kansen bieden.

Differentiëren

Vierde scenario: differentiëren. In veel gemeenten doen meerdere wijkkerken op evenzovele plaatsen precies hetzelfde. Dat werkt niet meer. Mensen zijn zo verschillend in belangstelling en wensen dat iedereen op dezelfde manier aanspreken uiteindelijk niemand raakt.

In Amsterdam hebben ze dat begrepen. Er is gesnoeid, zeker. Een aantal kerken moest sluiten. Maar de anderen moesten een profiel kiezen. Dat verschaft helderheid over waar een gemeente voor staat en dat past bij deze tijd. Mocht het profiel voor jou niet aantrekkelijk zijn, dan zijn er andere kerken die beter bij je passen. Het resultaat is dat Amsterdam de eerste grote gemeente in Nederland is die niet of nauwelijks meer krimpt.

Helderheid spreekt aan. En helderheid trekt aan. Stel: je bent een middelgrote gemeente, en het loopt terug. Dat doet pijn. Maar er zijn werkelijk mogelijkheden. Niets doen en op de winkel passen is de enige die niet verkieslijk is. Laat moedige en geïnspireerde mensen aan het roer van de gemeente staan. Maak een keuze, en ga er weer helemaal voor.

Onmisbaar is dan wel dat je weer weet waarvoor je het doet. Wat je ook kiest, het moet om geloof gaan. In God en in Jezus Christus, Die ons telkens opnieuw in beweging brengen. Ook nu nog.

De auteur is preses van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland.