Hij zoekt de hele dag voedsel voor zijn harem. Als hij kloekt, zijn ze er als de kippen bij. Altijd waakzaam maakt hij direct een waarschuwend geluidje als je ergens de hoek om komt. Hij maakt af en toe zelf een nest onder een graspol, zit wat te klokken en een paar dagen later liggen er zowaar een paar eieren in.

De club is de hele dag aan het krabben en pikken, maakt vaste tussenstops om een zandbad te nemen, af en toe trekt een kip zich discreet terug om een ei te leggen. Zo’n vrij rondscharrelend toom laat volkomen zelfredzaam natuurlijk gedrag zien. Ondanks een flink aantal eeuwen van doorfokken op onnatuurlijke eigenschappen, zoals het hele jaar door eieren leggen.

Dat geldt ook voor de jonge kloek die dit voorjaar voor het eerst een paar eieren heeft uitgebroed. Vanaf de eerste dag is ze een perfecte moeder en houdt de kuikentjes warm tussen haar veren. Pas de tweede dag gaat ze op stap met het grut, pakt wat voer in haar snavel en laat het vallen voor de kuikentjes. Die eten alleen wat zij ze laat zien, ook al staan ze midden in de voerbak. Op hun eerste dag buiten lopen ze al te krabben en naar zaadjes te pikken.

Prachtig als moeder met haar gevoelige precisiesnavel een vliegend mugje uit de lucht plukt. Het is maar even of je ziet een kuikentje verwoed door het gras rennen, achter een klein motje aan. Bij een dreiging maakt de kloek zich breed, de kuikens schieten weg onder haar, en ze pikt venijnig naar alles wat beweegt ook al is het groter dan zijzelf.

Vijf jaar geleden kregen we een toom kuikens, die uit twee kipjes en zes haantjes bleek te bestaan. En we ontdekten ook dat volwassen haantjes elkaar het hok uit knokken. De veren van de keelkraag gaan wijd uit. Met klauwende poten springen ze hoog op en pikken naar elkaar tot het bloed in het rond vliegt. Dus heb ik op internet opgezocht hoe je zelf kippen slacht (kippenforum.nl). Na een mooi leven krijgen ze daarom de ziekte van Bijl. Kippen zijn dieren met veel mooie natuurlijke instincten, en erg lekker met knoflook.

Het andere uiterste voor kippen zijn de industriële fabrieken voor kipproducten. Daar mogen jonge legkippen met z’n vijven in een traliekooitje met het oppervlak van enkele A3’tjes acht maanden lang eieren leggen. Ze staan op gaas, ook al is krabben naar voer een instinct. Hun snavels worden geknipt omdat ze elkaar anders doodpikken. Ze worden namelijk neurotisch als ze niet aan hun instincten kunnen toegeven. Na de korte legmarathon zijn ze versleten. In een moordend tempo worden ze geruimd, zodat de ondernemer eieren uit de volgende generatie kan persen.

Vleeskuikens worden in zes weken met krachtvoer op het gewicht van een volwassen kip gebracht. Dan worden ze in de slachterij aan een lopende band vastgeklemd, om veertien seconden later als kant-en-klaar verpakte kipfilet het pand te verlaten.

En het kan nog erger. De karkassen die overblijven (wij eten alleen filet) gaan met subsidie van de Europese Unie naar Afrika. Daar wordt het vlees tegen bespottelijk lage prijzen verkocht. Lokale boeren kunnen niet op tegen de westerse dumpprijzen, zodat de lokale voedseleconomie van ontwikkelingslanden ook nog eens wordt ontwricht.

De kipindustrie kon ontstaan doordat we keuzes overlaten aan ondernemers die alleen aan geld denken. Als we verantwoordelijkheid voelen voor het welzijn van landbouwhuisdieren moeten we ze de vrijheid geven om zich natuurlijk te gedragen.

Het huidige landbouwsysteem kunnen we niet zomaar omgooien. Wel kan elke consument zelf keuzes maken vanuit een eerlijk geweten. Dat lijkt me de kip van Columbus. Ondernemers vinden noodgedwongen vanzelf het bijbehorend ei, namelijk een kostenefficiënte verantwoorde productiewijze zonder onrecht. En is iedereen gelukkig, ook de kippen.

De auteur is senior beleidsmedewerker bij de rijksoverheid. Hij schrijft deze bijdrage op persoonlijke titel. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl