Ik las dit boek juist na het niet minder aangrijpende boek van A. F. Th. van der Heijden over het verongelukken van zijn enige zoon Tonio. Gelukkig in die volgorde. Want het boek van Van der Heijden moge dan inmiddels gelauwerde literatuur zijn en dat van ds. Both slechts lectuur, de 144 pagina’s van laatstgenoemde bieden heel wat meer perspectief en troost dan de 640 van Van der Heijden, hoe knap geschreven ook.

In 2006 overleed Rolinda, de vrouw van ds. Both, totaal onverwachts bij de geboorte van hun derde kind. Hij was toen leraar op een middelbare school en predikant in de gereformeerd vrijgemaakte kerk. Hoeveel helpende handen er ook om hem heen waren, hij zag het als zijn taak zo veel mogelijk zelf in eigen gezin te zijn. Dat daarbij zijn moeder een rustpunt en handvat was, vermeldt hij niet zonder reden. Hoe goed is het als generaties elkaar helpen om lasten te dragen.

Nu, zes jaar later, verschijnt zijn boek over die periode en de jaren daarna. De aansprekende titel werd hem aangereikt door zijn toen 9-jarige dochter Rachel, die het gedichtje schreef: ”„Dag” zei ik toen je naar de sterren vloog”

In zijn woord vooraf laat de auteur weten het boek niet geschreven te hebben als verwerking voor zijn eigen verdriet, maar in één week tijd 8 kilo afvallen geeft wel aan wat verdriet met je lichaam doet.

De hoofdstukindeling maakt een willekeurig indruk, want bepaalde zaken komen in elk van de vier aan de orde. Dat een mens bij zulk diep leed zich niet meer zo ordelijk kan uitdrukken, is begrijpelijk. Belangrijk is om in het gezinsleven rust, reinheid en regelmaat als ankerpunten te blijven vasthouden.

In de opschriften boven de vier hoofdstukken is iets terug te vinden van de rouwfasen die ieder in vergelijkbare omstandigheden doormaakt. De bitterheid van het grote verlies voor de schrijver en zijn kinderen wordt eerlijk en soms schril onder woorden gebracht. Maar gelukkig wordt elk hoofdstuk afgesloten met een mooie overdenking vanuit Bijbels perspectief.

Bij het eerste hoofdstuk met de uitdagend titel ”Ik haat de dood” past het meditatieve 1 Kor. 15:1-7 goed, al ben ik wel benieuwd welke antwoorden deze dienaar van het Woord gaf op de opmerkingen van zijn leerlingen op bladzijde 37 en 38.

In het twee hoofdstuk (”Papa, ik ben bang dat jij ook dood gaat”) komen ontroerende dingen aan de orde waarin jonge weduwnaars zichzelf en hun situatie zullen herkennen. Wel wordt mijns inziens de vraag naar de zin van het lijden niet echt gepeild en beantwoord met ”pech hebben”. De aandacht voor bepaalde rituelen zal de een meer aanspreken dan de ander, maar de meditatie over het slot van 1 Korinthe 15 biedt echte troost.

”Ik ben mijzelf niet meer”, het derde hoofdstuk, begint met gedachten die niet iedereen zomaar aan het papier zal toevertrouwen, maar ook de Bijbel zwijgt niet over de depressies van de profeet Elia. Dat de schrijver zich in het beeld van de ”doolhof” herkent, zal menig rouwdragende bevestigen. Een mooie meditatie over 2 Kor. 5:1-7 sluit dit hoofdstuk af, ook al eindigt het niet met het ”altijd goede moed” van Paulus.

”Je moet toch verder” is de titel van het vierde hoofdstuk. Hierin houdt de schrijver een aantal reacties tegen het licht. Soms clichés die weinig troost bieden. Dat de gedachte aan de hemel hem niet altijd troost (”het huis blijft zo leeg”) is begrijpelijk, maar het vergezicht van Stefanus zal kinderen van God toch niet onbekend zijn. Over zijn uitleg van zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus zou ik nog wel eens met hem willen doorpraten, en dat geldt ook over de schrijfwijze van de Godsnamen en het gebruik van een hoofdletter als het over Hem en Zijn werk gaat.

Met een mooie, concreet toegepaste meditatie sluit hij af. Dagboekaantekeningen helpen om op de rouwweg vallend en struikelend verder te komen. Ds. Both heeft ze voor zichzelf en voor anderen van kanttekeningen voorzien. De gekozen omslag brengt de inhoud goed in beeld.

Boekgegevens

”Dag zeggen. Dolen in rouw”, ds. P. Both; uitg. Buijten & Schipperheijn, 2012; ISBN 978 90 5881 592 7; 144 blz.; € 12,90.