Alom was de verwachting dat vooral Rutte het lastig zou gaan krijgen, tijdens misschien wel het laatste grote debat voor het zomerreces over het onderwerp dat centraal zal komen te staan tijdens de verkiezingscampagne: Europa.

Rutte kreeg in de afgelopen weken van alle kanten de kritiek met twee monden te praten: een om zijn overwegend eurosceptische Nederlandse kiezers te behagen en een om zich in Brussel te scharen achter de door de Duitse bondskanselier Merkel ingezette lijn van toenemende soevereiniteitsoverdracht in ruil voor noodsteun.

„U kan hier wel A zeggen, maar in Europa is het steevast B en tekenen we bij het kruisje”, haalde D66-leider Pechtold woensdag uit naar de VVD-premier. „Hoe lang moeten wij deze acrobatenspagaat tussen Den Haag en Brussel nog aanschouwen? Echte leiders doen wat goed is voor het land, niet wat goed is voor de peilingen.”

Maar met de opstelling in principe open te staan voor enkele voorstellen die op tafel liggen bij de vandaag begonnen eurotop (zoals een bankenunie), maar voorlopig nog even niet, wist Rutte een stevige verdedigingslinie neer te leggen.

Zo wil de VVD-premier dat „die landen in Zuid-Europa” eerst zelf de rommel bij hun banken opruimen, alvorens er over een gemeenschappelijk garantiestelsel van Europese banken kan worden gesproken.

Dergelijke ‘oplossingen’ nu doorvoeren noemde Rutte „pijnbestrijding” die de druk in Zuid-Europa om te bezuinigen en te hervormen juist alleen maar weghaalt.

Hoewel hij een Europees bankentoezicht zou verwelkomen, ziet Rutte in het deze week verschenen masterplan voor de eurozone van EU-voorzitter Van Rompuy vooral veel voorstellen die zouden leiden tot een verdere overdracht van bevoegdheden. „En daar zijn wij dus niet voor”, aldus de demissionaire bewindsman.

Toch kreeg Rutte nog een motie aan zijn broek, van D66, PVV, PvdA, SP en GroenLinks. Daarin wordt de premier ertoe opgeroepen om in het vervolg „uitgebreid en inhoudelijk” te reageren op voorstellen van EU-leiders en ook „helder en eenduidig” te communiceren over de inzet van het kabinet in Brussel.

Maar de plotselinge eensgezindheid van de tamelijk bonte verzameling van vijf partijen over de motie kon niet verhullen dat de elf fracties in de Kamer het onderling verre van eens zijn wat betreft hun visie op Europa. Ook dat hielp niet bepaald mee om een vuist te maken tegen de premier.

Zo verweet SGP-leider Van der Staaij Pechtold, die vol op het Europese orgel ging met een vurig pleidooi voor een politieke unie, het verschil niet te kunnen maken tussen „een vergezicht en een luchtkasteel.”

De D66-fractievoorzitter noemde Europa echter „een werkelijkheid”, evenals de Europese problematiek en de crisis. „Alleen door bereid te zijn om verder te gaan op de ingeslagen weg, kunnen wij de problemen oplossen”, aldus Pechtold, die de SGP verweet „toch overal mee te hebben ingestemd?” Waarop Van der Staaij repliceerde: „Verdergaan op de ingeslagen weg is niet verstandig als er een afgrond voor je gaapt. En dat zou nu wel eens aan de orde kunnen zijn. Wij gaan door met het overdragen van bevoegdheden, zonder dat duidelijk is dat dit de goede weg is, dat het helpt en dat het draagvlak onder de burgers heeft.”

Wie wel langdurig en van alle kanten werd aangevallen was SP-leider Roemer. Werd zijn bijdrage in het verleden nog regelmatig door de andere collega’s genegeerd, nu de SP marcheert richting een koppositie in de peilingen ligt dat duidelijk anders en werd hij veelvuldig geïnterrumpeerd.

Dat laatste gebeurde niet alleen door pro-Europapartijen als PvdA en D66 die de Roemer verweten een niet-democratische en inflatiebevorderende lijn te kiezen met zijn pleidooi om de Europese Centrale Bank (ECB) de scherven van de crisis te laten ruimen door massaal staatsobligaties van zwakke eurolanden op te kopen.

Roemer verdedigde zich met de stelling dat alle grote landen dit doen. „De Verenigde Staten doen het, Japan doet het, het Verenigd Koninkrijk doet het. Het is nu dé manier om uit de crisis te komen.”

De SP-leider laakte juist het democratische gehalte van politici „die in rap tempo een Europese regering, een Europese president en een Europese superstaat willen.”

Volgens Roemer bestaat er op dit moment geen draagvlak voor verdere samenwerking, omdat mensen niet betrokken zijn bij Europese politiek. „De echte anti-Europapartijen zijn partijen die met een big bang de Verenigde Staten van Europa willen doorduwen.”

Wellicht tot zijn verbazing kreeg de SP-leider ook felle kritiek uit tamelijk onverwachte hoek, namelijk van de PVV, die zich wilde profileren als de enige echte anti-Europapartij in het parlement. Wilders verweet Roemer weliswaar nú niet voor meer Europa te zijn, maar die optie voor de toekomst wél open te houden.

„Mijn conclusie is, en het is goed dat de mensen thuis dit eens horen, dat de heer Roemer niet ten principale voor altijd tegen een politieke unie is”, aldus Wilders. „De SP heeft dus twee gezichten. U bent niet alleen maar anti-Europa, u staat met één been in Brussel!”