Staande bij museumboerderij Erve Kots in Lievelde is het bijna niet voor te stellen hoe het beleg van Groll, het huidige Groenlo, er in 1627 aan toe ging. Waar nu koeien grazen was toentertijd het belangrijkste legerkamp van Frederik Hendrik. De ”stedendwinger” slaagde er dankzij vernuftige krijgskunst in om in enkele weken het roomse bolwerk Groll te slechten. Hij legde in nauwelijks een week tijd een enorme aarden wal van tientallen kilometers lang om het Achterhoekse stadje. Zo konden de Spanjaarden Groll niet verlaten, maar werd het hen ook onmogelijk gemaakt versterkingen aan te voeren.

Na de snel besliste slag bij Groll trok Frederik Hendrik met zijn huurleger van 18.000 manschappen al snel verder. De verdedigingslinie werd afgebroken, omdat die immers niet meer nodig was. Enkele grotere restanten bleven echter eeuwenlang zichtbaar. Af en toe werd bij ruilverkavelingen een stukje van de linie doorbroken. Een van de schansen was zelfs jarenlang in gebruik als motorcrossbaan. Grote delen van de aarden wal waren echter aan het oog onttrokken.

Dat de verdedigingslinie juist nu weer zichtbaar wordt, is logisch, zegt Erik van der Kuyl. Hij is archeoloog en directeur van onderzoeksbureau Synthegra, dat het verdedigingswerk in kaart brengt. „Het heeft alles te maken met de extreme droogte van dit moment. Weilanden zijn droog, maar de verdedigingswal vormt daarop een uitzondering. Op de plek waar die gelegen heeft, is het namelijk iets vochtiger dan elders. Daarom blijven planten bloeien, in tegenstelling tot de vegetatie in het omringende land.”

Het onderzoeksbureau bracht woensdag in kaart waar de linie precies ligt. Er werden vanuit een helikopter luchtfoto’s gemaakt om de situatie minutieus vast te leggen. Volgens de archeoloog werd direct actie ondernomen nadat bekend was dat de linie goed zichtbaar was. „Het gaat straks weer regenen en dan zijn je kansen verkeken. Het is nu of nooit.” Na een vlucht in een helikopter over het terrein, zegt hij overtuigd te zijn van de bijzondere waarde van het verdedigingswerk. „Dit vind je nergens anders in heel Europa. Steden als Breda en Leiden hebben ook een dergelijke linie gehad, maar daar is niets meer van over. In Groenlo is alles intact gebleven doordat die stad nauwelijks is uitgebreid sinds de 17e eeuw.”

Wat er uiteindelijk met de restanten van het verdedigingswerk moet gebeuren, hangt af van politieke beslissingen. Voor burgemeester jhr. R. van Rijckevorsel van de gemeente Lichtenvoorde, in wiens gemeente een deel van de linie ligt, zal dat geen probleem zijn. „We moeten hier wat mee en dat willen we ook. Ik ga voor de volle honderd procent voor de restauratie hiervan. Ik wist niet dat er zoveel nog zichtbaar was.” Staande op de enkele voetbalvelden grote Engelse schans, die indertijd door Engelse huurlingen is aangelegd, stelt hij dat de linie een grote toeristische trekpleister kan worden. „Deze schans is vorig jaar hersteld. Hier is nu onder meer ruimte voor evenementen. Dat kan in de toekomst alleen maar uitgebreid worden.”

Directeur Van der Kuijl van Synthegra acht een restauratie van delen van de wallen mogelijk. De situatie van vroeger helemaal herstellen is echter niet denkbaar. „Daarvoor is de omgeving te veel veranderd. In de omgeving was hier destijds alles vlak. Groenlo was omgeven door een moerasgebied. Dat is nu vrijwel geheel verdwenen.” Voordat de eerste spade de grond in gaat, moet Synthegra de aangetroffen situatie eerst goed op papier zetten. En daarna hangt het af van de bereidwilligheid van gemeenten in het gebied en van de provincie Gelderland om ondanks alle bezuinigingsperikelen geld in de restauratie te steken.