Van alle plannen die volgens politici en deskundigen noodzakelijk of onvermijdelijk zijn om de economie weer naar het topniveau te stuwen, zijn die op gebied van het arbeidsrecht het meest omstreden. Niet alleen vechtlustige vakbondsleiders, ook bedaarde denkers over de economie maken bezwaar.

Zij betwisten het standpunt van minister Kamp dat drastische aanpassing van het ontslagrecht nodig is om de arbeidsmarkt flexibeler te maken. De bewindsman wil dat ouderen sneller zullen doorstromen naar ander werk, zodat er ruimte komt voor jongeren.

Een kleine bloemlezing van de bezwaren: de werknemer wordt vogelvrij. Werkgevers kunnen voortaan naar willekeur handelen met hun personeel. De ankertouwen van de goede rechtspositie zijn met één ferme klap doorgekapt. Laatdunkend spreken criticasters van ”flitsontslag”, wat de indruk wekt dat werkgevers hun personeel binnen de kortste keren op straat kunnen zetten.

Zoals bij elk plan zijn er natuurlijk op allerlei punten wijzigingen en verbeteringen mogelijk. En het is ook goed dat daar in een publiek en een politiek debat aandacht voor wordt gevraagd. Het gaat erom of de grondgedachte waaruit het plan van minister Kamp voortkomt, misplaatst en ondeugdelijk is. Binnen de gegeven economische omstandigheden zijn er goede argumenten voor zijn aanpak.

Werknemers in ons land hebben een uitstekende rechtspositie. Werkgevers kunnen niet naar willekeur met ‘hun’ mensen omgaan. Als zij de arbeidsovereenkomst willen beëindigen, moeten ze overtuigende argumenten hebben. Anders kost de ontbinding van het contract hun een lieve duit.

Op zich is daar ook niets mis mee. Werknemers zijn in het algemeen waardevolle mensen die met respect behandeld moeten worden. Zij zijn geen wil- en gevoelloze pionnen op het schaakbord van de directie. Het is daarom goed dat er wettelijke regels bestaan die de werknemers beschermen tegen willekeur.

Toch zijn er voorbeelden waaruit blijkt dat de wettelijke garanties voor werknemers de groei of de overlevingskansen van bedrijven hinderen. Natuurlijk heeft een bedrijf een morele plicht ten opzichte van werknemers die soms dertig jaar hun beste krachten aan de zaak hebben gegeven. Echter, de torenhoge ontslagvergoedingen die soms toegewezen worden, maken directies voorzichtig om mensen die slecht functioneren te ontslaan. De hoge afkoopsommen die betaald moesten worden om oudere werknemers te kunnen ontslaan, hinderden ook de doorstroming binnen bedrijven; jong talent kreeg daardoor weinig ontplooiingskansen terwijl hun inbreng juist de vitaliteit van het bedrijf ten goede zou komen.

Aanpassing van het ontslagrecht behoeft ook niet direct de belangen van werknemers te schaden. Werkgevers weten immers dat hun personeel 
hun belangrijkste kapitaal is. En werknemers kunnen weten dat ze de minste kans op ontslag lopen als ze zich optimaal inzetten.