De hamvraag van tevoren was: hoe gaat deze verscherping uitpakken? Zullen er dit jaar veel meer kandidaten zakken dan anders? Dat was wel de verwachting. Het beeld, zoals op dit moment bekend, is genuanceerder. De verscherpte exameneisen lijken op de havo en in het vwo niet tot meer gezakten te leiden. Dat ligt duidelijk anders in het vmbo. De eerste signalen zijn daar niet gunstig. Er zou sprake zijn van een verdubbeling van het aantal gezakten.

Over de verscherpte exameneisen is veel te doen geweest. Zowel in de politiek als op de scholen. De achtergrond van de maatregel is de klacht van hogescholen en universiteiten over het gebrek aan kennis bij leerlingen die van de middelbare school komen. Daarnaast groeide het verschil tussen de resultaten van de schoolexamens en die van de centraal schriftelijke eindexamens. De indruk bestond dat sommige scholen de cijfers van hun eigen examens opschroefden om de slaagkans van hun leerlingen te vergroten. Begrijpelijk dat de minister van Onderwijs hiertegen wilde optreden.

Er is echter terechte kritiek te leveren op de manier waarop de verscherpte exameneisen zijn ingevoerd. De voorbereidingstijd was aan de krappe kant. Ook is er onvoldoende nagedacht over de negatieve bijwerkingen van de verscherpte eisen. Zo worden leerlingen gestimuleerd om vakken waar ze moeite mee hebben, te laten vallen, of een lager schoolniveau te kiezen om te voorkomen dat ze zakken. Het waren én zijn reële bezwaren waar de scholen, maar ook diverse onderwijsorganisaties in een vroeg stadium op hebben gewezen. Het is de vraag of deze signalen serieus genoeg zijn opgepakt.

Een aantal scholen heeft dit jaar extra examentrainingen gegeven. Dat is positief. Maar de minister heeft nog meer in petto. Volgend jaar mogen de examenkandidaten op de havo en in het vwo maximaal één 5 hebben voor de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde. Dat is de volgende verscherping die er niet om liegt.

In het belang van allereerst de leerlingen die volgend jaar examen doen, maar ook van de scholen, is het nodig dat er zo snel mogelijk een gedegen evaluatie komt van de gang van zaken rond de examens dit jaar. Verscherping van de exameneisen is op zich niet verkeerd, maar het traject tot nu toe roept vragen op. Dat uitgerekend vmbo-kandidaten daar de dupe van lijken te worden, is jammer. Dat hebben deze leerlingen niet verdiend.

Bovendien wordt juist in deze sector van het voortgezet onderwijs alles op alles gezet om te bereiken dat leerlingen de school verlaten mét een diploma. Dat nobele streven mag niet worden tegengewerkt door een onzorgvuldig ingevoerde verscherping van de exameneisen.