Voedselproducenten maken vaak maar een potje van de marketing voor hun producten. Veel claims over ”gezond”, ”vezelrijk” en ”natuurlijk” zijn gebaseerd op gebakken lucht. Zegt Foodwatch.

De ‘voedselwaakhond’ uit Amsterdam volgt de voedingsmiddelenindustrie op de voet. „Bij 30 procent van de levensmiddelen in de supermarkt is sprake van grove misleiding”, stelt Hilde Anna de Vries van Foodwatch.

De kritische consumentenorganisatie prikt graag marketingpraatjes door. Elk jaar onderzoekt Foodwatch acht tot tien producten, waarvan er vijf worden genomineerd voor de verkiezing van het Gouden Windei. Consumenten mogen een winnaar kiezen. Dit jaar hebben al bijna 18.000 mensen hun stem uitgebracht.

Consumenten kunnen bovendien via Foodwatch een e-mail naar een producent sturen met de vraag of deze voortaan eerlijk en transparant wil communiceren over zijn producten.

Foodwatch heeft dit jaar vijf producten genomineerd: ontbijtkoek van Peijnenburg met nepvezels, Fruit en co van Hero met zelfverzonnen bifidovezels, natuurlijke Zonnaturathee zonder biologische ingrediënten, Becel Pro Activ met twijfelachtige plantensterol en Slankie Smeerkaas, waarbij de gebruiker slechts 40 calorieën bespaart op een dagelijks portie van 2000.

Dinsdag volgt de bekendmaking van de ‘winnaar’. En de overhandiging van de prijs aan de producent. Als deze de twijfelachtige eer van deze luis in de pels tenminste wil aanvaarden.

De voedselwaakhond nagelt producenten die in de fout gaan zonder pardon publiekelijk aan de schandpaal. De Vries vindt deze aanpak volstrekt verdedigbaar. En ethisch verantwoord.

„Wij worden als consument al jaren voorgelogen door de industrie. Fabrikanten suggereren dat een product gezond is, terwijl dat in werkelijkheid vaak helemaal niet zo is. Dat is ernstig. In de Europese grondwet –het Verdrag van Lissabon– staat dat consumenten niet misleid mogen worden.”

Foodwatch, inmiddels 2,5 jaar actief in Nederland, opereert onafhankelijk van overheid en industrie. De Nederlandse organisatie (vier betaalde krachten en een legertje freelancers) werkt nauw samen met Foodwatch Duitsland (veertien medewerkers).

De Nederlandse tak is opgezet met steun van Duitse donateurs. Bovendien krijgt Foodwatch een aantal jaren financiële steun van de Adessium Foundation, een duurzaam Nederlands fonds.

De voedselwaakhond voert zelf literatuuronderzoek uit, nog geen laboratoriumonderzoek. „Wij baseren ons op onderzoeken van bijvoorbeeld de Europese voedselwarenautoriteit EFSA, de Gezondheidsraad en het RIVM”, legt De Vries uit. „Bovendien wisselen wij informatie uit met onze Duitse zusterorganisatie, die zich onder andere baseert op Duitse instanties.”

Misleiding kent vele varianten. „Blue Band produceert bijvoorbeeld Goede Startwitbrood. Fabrikant Unilever claimde aanvankelijk dat daar net zo veel vezels in zitten als in volkorenbrood. Onze vraag is dan: Wat voor vezels zijn dat?”

Aan het witbrood blijken geïsoleerde vezels te zijn toegevoegd. Volkoren brood bevat echter natuurlijke, geïntegreerde vezels. „Dat is totaal iets anders”, aldus De Vries. „De Gezondheidsraad zegt dat niet is aangetoond dat geïsoleerde vezels dezelfde werking hebben als natuurlijke vezels.”

Een grove misleiding, vindt Foodwatch. „Unilever suggereert ten onrechte dat wit brood net zo gezond is als volkorenbrood. Ze stimuleren kinderen hiermee witbrood te eten.” Koekfabrikant Peijnenburg haalt volgens Foodwacht hetzelfde trucje uit met vezels.

Na actie van Foodwatch heeft Unilever inmiddels besloten de claim ”volkoren” te laten vallen. De vermelding van vezels op de verpakking blijft vooralsnog echter gehandhaafd. „De producent suggereert hiermee dat hun brood gezonder is dan het in werkelijkheid is.”

Foodwatch heeft in tweeënhalf jaar tijd grote jongens uit de voedselindustrie te kijk gezet. Unilever, Hero, Danone, Peijnenburg en FrieslandCampina hebben –ongewild– kennisgemaakt met de consumentenorganisatie.

Ook kleinere spelers kennen Foodwatch inmiddels. Zonnatura claimt dat zijn Avondmelange oplosthee ”ontspannend” en ”rustgevend” is. Flauwekul, bast de voedselwaakhond. „De schep druivensuiker in deze melange zorgt juist voor een energieboost.”

De thee –„100 procent natuurlijk en biologisch”– bestaat voor 90 procent uit suiker. Zelfs de druivensuiker is chemisch geproduceerd, weet Foodwatch. De enige natuurlijke producten zijn 1,3 procent kruiden en 1,4 procent honing. „Ook in biologische supermarkten komt veel misleiding voor”, zegt De Vries. „Producten zijn daar ook echt niet allemaal biologisch.”

Foodwatch ziet zichzelf als aanvulling op de Consumentenbond en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). „Bij de Consumentenbond is voedsel slechts een klein onderdeel, terwijl de NVWA door bezuinigingen veel minder mogelijkheden heeft.”

Bovendien zijn de Consumentenbond en de VWA niet actief op Europees niveau. Foodwatch heeft een Europees platform om zo in Brussel strengere wetgeving te realiseren. Door bewustwording en acties eisen wij eerlijk eten van producenten. Namens consumenten. Maar uiteindelijk moet de overheid hier zorg voor dragen.”

www.foodwatch.nl voor de nominaties. Stemmen kan tot en met maandag.