Op dit moment krijgen ambtenaren als ze in dienst van de overheid treden een aanstelling. Dat is in de kern een eenzijdige actie vanuit de overheid. Werknemers in het bedrijfsleven hebben een arbeidsovereenkomst; daar zit tweezijdigheid in.

D66-Kamerlid Koşer Kaya en haar CDA-collega Van Hijum hebben een initiatiefwet ingediend om de arbeidsverhouding van ambtenaren gelijk te trekken aan die in het bedrijfsleven. De Kamer heeft daar vorige week ook al over gesproken en vanmiddag zou het debat worden voortgezet.

Door het initiatief wordt in de toekomst ruim 90 procent van de ambtenaren gewoon werknemer. Voor hen geldt dan het private arbeidsrecht.

Als het gaat over het mogelijke ontslag van ambtenaren, gaan voor hen de regels uit het Burgerlijk Wetboek gelden. Daarin staat dat werkgevers niet op onredelijke gronden hun werknemers mogen ontslaan. Van onredelijkheid is sprake als iemand ontslag krijgt om het enkele feit dat hij vanwege een ernstig gewetensbezwaar het opgedragen werk niet uitvoert.

In het Kamerdebat dat vorige week over de initiatiefwet werd gevoerd, was de link met de gewetensbezwaarde trouwambtenaar snel gelegd. SGP-Kamerlid Dijkgraaf constateerde tevreden dat de positie van gewetensbezwaarde trouwambtenaren beter wordt door dit voorstel. Als gemeenten ervoor zorgen dat elk homopaar in het huwelijk kan treden, kan een gewetensbezwaarde trouwambtenaar vanwege het enkele feit dat hij geen homohuwelijk kan sluiten, níét ontslagen worden. Dat is de consequentie van de wet.

Dat is andere taal dan enkele maanden geleden klonk uit Den Haag. Toen was de teneur dat er zo snel mogelijk een eind moet komen aan het bestaan van gewetensbezwaarde trouwambtenaren. De Kamer sprak dat via een motie uit. De regering parkeerde deze kwestie door een advies van de Raad van State hierover te vragen.

Nu krijgen gewetensbezwaarde ambtenaren mogelijk via de achterdeur van de initiatiefwet toch een extra steun in de rug. D66 heeft het daar moeilijk mee, want die was een van de drijvende krachten om gewetensbezwaarde trouwambtenaren figuurlijk gezien de nek om te draaien. Nu moet de fractie met lede ogen toezien dat er mogelijk uit onverwachte hoek extra bescherming komt. Koşer Kaya wrong zich vorige week in allerlei bochten, maar kwam er niet echt uit. De SGP complimenteerde haar met haar opstelling. VVD, PvdA en GroenLinks waren teleurgesteld.

Minister Spies (Binnenlandse Zaken) schreef de Kamer maandag echter: „De situatie van weigerambtenaren zal door de overgang naar een arbeidsovereenkomst niet veranderen.”

Intussen bemoeit het COC zich ook met de kwestie. De homobelangenclub benaderde deze week diverse fracties om een concreet wijzigingsvoorstel in te dienen zodat de extra ruimte er niet komt. Dat is tot nu toe echter niet gebeurd.

Hoe de politiek dit ‘probleem’ gaat oplossen, is nog onzeker. Als de seculiere partijen vinden dat er inderdaad geen ruimte moet zijn voor gewetensbezwaarde ambtenaren, zullen ze, voordat de initiatiefwet wordt aanvaard, snel met voorstellen moeten komen. Het kan ook zijn dat de Kamer de stemming over de wet uitstelt. Ook als de Kamer de wet zou aanvaarden zoals die nu voorligt, is het laatste woord over de gewetensbezwaarde ambtenaar nog niet gezegd. Het advies van de Raad van State zal binnenkort het debat opnieuw doen oplaaien.