„De meeste wilde planten kunnen er prima tegen wanneer ze een tijdje zonder water komen te zitten”, zegt Kees Groen. Hij is directeur van Floron, een in Leiden gevestigde stichting die met behulp van ruim 1000 vrijwilligers de wilde flora van Nederland -zo’n 1500 plantensoorten- inventariseert, onderzoekt en helpt beschermen. „Een gortdroge zomer als deze is al helemaal geen probleem, omdat veel planten dan het belangrijkste deel van hun levenscyclus -bloei en zaadvorming- al hebben afgerond.”

Er zitten volgens Groen zelfs positieve kanten aan de extreme droogte. De belangrijkste is dat er weer eens kale plekken op de bodem ontstaan. Zulke plekken beginnen in Nederland een zeldzaamheid te worden, omdat net als hun menselijke landgenoten, Nederlandse planten last hebben van overgewicht, veroorzaakt door te voedselrijke bodems. Ze verstikken met hun lijvige blad- en stengelmassa de bodem, waardoor andere planten geen kans krijgen. Een fikse droogte remt de dikkerds wat af en geeft bescheidenere planten een kans hun zaad in de bodem te laten vallen.

En dan zijn er nog die plekken in Nederland waar men de natuur een handje heeft geholpen door kunstmatige vernatting van de bodem. Groen: „In sommige duinvalleien is dat zó goed gelukt, dat bepaalde planten er vrijwel zijn verdwenen - het werd er gewoon te nat. In een droge zomer als deze krijgen juist die planten kans om terug te komen”. Als voorbeeld noemt Groen de slanke duingentiaan. „In de valleien waar ze voorkomen, bloeien ze dit jaar uitbundiger dan ooit en om dezelfde reden zijn er een paar orchideeën-soorten die het in de duinen opvallend goed doen, zoals de zeldzame groenknolorchis.”

Er zijn ook planten die deze zomer na vele jaren van afwezigheid ineens weer opduiken. Dat kunnen ze dankzij de zaadbanken die ze in een (al of niet) ver verleden hebben aangelegd in de bodem. „Zaden kunnen maanden, jaren en soms zelfs vele tientallen jaren (vijftig jaar is geen uitzondering) levend in de grond aanwezig blijven. Op het moment dat wij een keer flink de grond omwoelen, er sprake is van een overstroming, of zoals nu een droogteperiode, komen ze ineens weer op.”

Als „spectaculair voorbeeld” noemt Groen kop-rus. „Een onooglijk klein plantje, waarvan we dachten dat het uitgestorven was: sinds begin jaren zeventig was het niet meer gezien. Maar een jaar of vijf geleden dook het in verschillende natuurgebieden in Brabant weer op nadat daar natuurontwikkelingsprojecten (bewerking van de bodem) waren uitgevoerd.” Het had al die tijd een sluimerend bestaan in de bodem geleid, totdat de omstandigheden goed genoeg waren om als plant weer op te duiken.

Op de langere termijn zal de droogte evenwel weinig positieve gevolgen hebben voor de wilde flora van Nederland, verwacht Groen. „De waterhuishouding is hier zo goed geregeld (met alle kwalijke gevolgen van dien voor de flora) dat alles straks weer terugkeert naar de toestand van voor de droogte.

Planten die nu profiteren van de extreme droogte moeten dus straks weer in hun zaadbanken wachten tot zich weer zo’n extreme droogteperiode aandient. Maar nu slaan ze hun slag: ze vullen hun zaadvoorraden in de grond maximaal aan, zodat ze weer een flink aantal jaren vooruitkunnen.