Dit boek is opnieuw verteld in hedendaags Nederlands door H. Baan-ten Bolscher en uitgegeven bij De Banier.

Aan het hof van koning Geneda (Genade) wordt een complot gesmeed. Drie broers nemen de leiding op zich van een volksoproer en willen proberen de macht over te nemen. Het zijn Hoogmedo (hoogmoed), Ongoolef (ongeloof) en Zondara (zondaar). Hoewel van lage komaf zijn ze van jongs af aan opgenomen aan het hof van deze goede, wijze koning. Ze zijn opgegroeid samen met zijn zoon prins Sesmia (Messias).

Maar de broers plegen verraad door zich te voegen bij de opstandelingen, in de hoop op meer macht. Alles loopt op een grote teleurstelling uit, en in het duistere, naargeestige land van Nasta (satan) zoeken de broers een heenkomen. Hun straf is zeker: levenslange veroordeling tot dwangarbeid. Zal er voor hen ooit nog een weg terug zijn naar het koninklijke hof met zijn heerlijkheid en liefde?

Toch, er volgen geheime vergaderingen aan het hof. Hoe kunnen de drie broers terugkeren zonder dat het recht tekort wordt gedaan? Sesmia neemt op zich de straf te dragen en Harucha (Hebreeuws voor Geest) gaat als boodschapper met zijn hoorn op weg om de broers te vertellen van de goede boodschap dat er genade is. Onthutsend –en herkenbaar– is het te lezen hoe deze boodschap ontvangen wordt: de twijfel en het ongeloof zijn groot. Zou het echt waar zijn of is dit een list? We hebben wel verkeerd gedaan, maar toch niet zo erg dat dit grote offer van Sesmia nodig was?

Het kost Harucha heel wat moeite en overredingskracht om de drie broers zo ver te krijgen dat ze mee teruggaan, op weg naar het hof. Die terugweg, vol ontberingen, verleidingen en rustpunten, doet soms denken aan ”De christenreis” van Bunyan, omdat daarin ook de tocht van een pelgrim op weg naar de hemelstad beschreven staat.

Aangrijpend is de rol van Hoogmedo, die uiteindelijk steeds voor zichzelf kiest en bij wie de liefde tot Sesmia ontbreekt. Duidelijk komt naar voren dat een christen zonder de hulp van de Heilige Geest niets kan: Harucha’s hulp en leiding blijven onmisbaar om Zondara uiteindelijk in het paleis terug te brengen, waar hij de kroon mag leggen aan de voeten van Sesmia.

Ds. J. de Liefde (1814-1869) is vooral bekend van zijn evangelisatie- en liefdadigheidswerk in Amsterdam en als stichter van de Vereniging tot Heil des Volks. In zijn veelbewogen leven schreef hij veel: stichtelijke lectuur, evangelisatiepamfletten, kinderboekjes, liederen. Bekend en geliefd en nog steeds veel gezongen zijn bijvoorbeeld ”Van U zijn alle dingen” en het avondgebed ”Ik ga slapen, ik ben moe”.

Dit ontroerende verhaal met prachtige illustraties van Rino Visser biedt voor oudere kinderen mooie aanknopingspunten om te spreken over zaken als val, verlossing, genade en recht, verzoening door voldoening en uitverkiezing. Natuurlijk moet je je ervan bewust blijven dat niet alle elementen van een allegorie overgezet kunnen worden. Het zou daarom leerzaam kunnen zijn Bijbelteksten te laten noemen bij verschillende gebeurtenissen. Veel uitleg heeft het verhaal trouwens niet nodig, het is wat dat betreft gemakkelijker dan bijvoorbeeld ”De christenreis”, waarin veel meer allegorische personen voorkomen. In ”De plaatsvervanger” valt er vooral licht op de zondeval, op de weg die uitgedacht is om een zondaar te verlossen en op de lieflijke nodiging tot terugkeer.

Boekgegevens

”De plaatsvervanger”, door ds. J. de Liefde; uitg. De Banier Apeldoorn, 2012; ISBN 978 90 3363 229 7; 140 blz.; € 12,95.