Twee weken geleden, na een dinertje met de regeringsleiders, zei hij al dat de Economische en Monetaire Unie (EMU), het bouwwerk waarop de eenheidsmunt rust, toe is aan een nieuwe fase. Hij kreeg opdracht om samen met chef Barroso van de Europese Commissie, topman Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB) en voorzitter Juncker van de eurogroep concrete plannen te ontwerpen. Barroso sprak afgelopen woensdag van een „langetermijnperspectief voor de EMU.” Ook hij heeft de mond vol van verdieping van de integratie.

Het is de bedoeling dat er tijdens de EU-top van 28 en 29 juni een verslag op tafel ligt en op basis daarvan een eerste gedachtewisseling plaatsvindt over de beoogde stappen. Aan het eind van het jaar zouden knopen doorgehakt moeten worden. Die marsroute propageert Van Rompuy in ieder geval.

De crisis binnen de eurozone woekert voort, al zo’n tweeënhalf jaar. Soms lijkt de storm te luwen, maar meestal duurt die periode niet lang en tekent zich snel een volgende escalatie af. Telkens luidt de conclusie dat getroffen maatregelen geen blijvend resultaat opleveren. Maar Van Rompuy en zijn kompanen proberen het opnieuw. Zij willen met aanpassingen die voorzien in een nog hechtere verwevenheid tussen de economieën, en die mogelijk verdragswijzigingen vereisen, de wereld en vooral de financiële markten ervan overtuigen dat zij onvoorwaardelijk kiezen voor het behoud van de euro.

Wat we tot dusver horen over hun ideeën heeft vooral betrekking op de bankensector. Zo streven zij naar Europees toezicht op de betrokken bedrijven en een Europese garantie voor spaargelden (depositogarantieregeling). Misschien worden de lasten om noodlijdende banken te redden straks gezamenlijk gedragen. Invoering, wat verderop in de tijd, van eurobonds is een ander aandachtspunt. Dan hebben we het over Europese obligaties, zodat nationale overheden niet meer afzonderlijk kapitaal hoeven op te halen, over het gemeenschappelijk financieren van de staatsschulden.

Als we de Duitse krant Welt am Sonntag mogen geloven, die in het voorbije weekend berichtte over de plannen, opteert het EU-kwartet ook voor verdere harmonisatie van het begrotings-, belasting- en economisch beleid, met uitbreiding van de bevoegdheden van Brussel. Aankoersen op een fiscale en politieke unie, een federaal Europa of hoe het ook mag heten.

Inmiddels heeft premier Rutte zich maandag gemeld als dissident. Hij liet weten geen behoefte te hebben aan „structuurdiscussies” over de toekomst van de EU. Hij benadrukt de primaire noodzaak dat iedereen de gemaakte afspraken over het wegwerken van schulden, over hervormingen en over het bevorderen van de groei nakomt. „Zo werk je aan herstel van vertrouwen”, verklaarde hij tegenover het ANP. „Laat niemand denken dat de vlucht in institutionele vergezichten iets oplost. We moeten de problemen hier en nu aanpakken”, aldus de demissionaire minister-president.

Voor hem wachten er verkiezingen en hij beseft dat een verhaal over een grotere rol voor Europa niet populair is bij de burger. In veel landen zien we dat die zich van het ideaal van eenwording afwendt. Hij beschouwt Brussel veelal als synoniem voor bemoeienis, regelzucht, bezuinigingen en geld storten in een bodemloze put.

Anders dan Rutte was bondskanselier Merkel maandag verrassend positief. „We hebben meer Europa nodig en niet minder”, zei zij voor een overleg met Barroso. Het eerder dit jaar ondertekende begrotingspact, met regels voor strikte handhaving van de budgettaire discipline en ook ooit aangeduid als de ultieme remedie voor de eurocrisis, noemde zij slechts „een eerste stap.”

Anderzijds zijn haar opmerkingen ook weer niet verbazingwekkend: als Van Rompuy en Barroso zo krachtig tamboereren op verdere integratie, moeten zij zich verzekerd weten van de steun van hoofdrolspelers als Merkel en de Franse president Hollande. Zonder hun instemming immers geen voortgang.

Toch zal van alle leiders veel overtuigingskracht en politieke moed worden gevraagd om de bevolking mee te krijgen in de richting van meer Europa. Want die weg inslaan, betekent tegen de stroom op roeien.