Juist het accent op de gevolgen voor het dagelijkse leven maakt veel indruk. Door plaats 
te nemen in een schuilkelder krijg je een indruk van de angst tijdens een nachtelijk bombardement. Beelden maken duidelijk wat de gevolgen van de bommenregen voor de stad zijn. Verder zijn er indrukwekkende cijfers over dwangarbeid in Duitsland en foto’s over de Hongerwinter.

Wat vooral indruk maakt, zijn de beelden van na de Bevrijding. Zoals de uitgebreide fotoreportage over hoe er in Delft en omgeving afgerekend wordt met foute Nederlanders: een baby die losgescheurd wordt van z’n NSB-moeder, een te kijk gezette man met een bord met ”Ik heul met de vijand” voor zijn buik, twee kaalgeknipte en met pek en veren besmeurde meiden die bevriend geweest zouden zijn met een Duitse soldaat…

Bijbelteksten

Vrijheid is een groot goed en bepaald niet vanzelfsprekend. Het hebben ervan geeft veel verantwoordelijkheid. Wat is vrijheid eigenlijk? Hieronder volgt een viertal gedachten.

Ware vrijheid is vooral vrijheid van de geest. Dat werd zichtbaar in de concentratiekampen van het naziregime. Waar gevangenen in staat waren een scheiding te maken tussen lichaam en geest, was de kans op overleven onder de meest verschrikkelijke omstandigheden het grootst. De vijand kan zijn tegenstander knechten, vernederen en martelen, maar niet zijn gedachtewereld beïnvloeden. In gevangenschap blijkt de waarde van uit het hoofd geleerde (Bijbel)teksten, waar de gedachten altijd op gericht kunnen worden. Ze maken een escape naar een andere wereld mogelijk. Het zijn de sterke persoonlijkheden geweest, al of niet van christelijke huize, die op deze wijze de kracht vonden om door te zetten, voor wie de tijd van beproeving ook een tijd van loutering werd.

We hoeven daar overigens niet naar terug te verlangen. Ook voor deze mensen was de oorlog verschrikkelijk en de situatie uitzichtloos. Maar ze hadden een wapen dat hen in zekere zin onkwetsbaar maakte voor de aanvallen van de vijand. Dat mag een signaal voor ons zijn. Als mensen niet gewend zijn om zelfstandig te denken en onvoldoende geestelijke bagage bezitten, ontbreekt dit wapen en zijn ze een gemakkelijke prooi voor een toekomstige vrijheidsrover. En die kan er zomaar zijn, eventueel zonder uniformen en wapens.

Israël

Angst vormt een bedreiging van de vrijheid van anderen. Dat bleek in het naoorlogse Europa. De angst voor het communisme leidde tot het opsluiten van bevolkingsgroepen achter het IJzeren Gordijn. Angst voor herhaling vormt de oorsprong van de Europese eenwording, die onmiskenbaar ten koste gaat van nationale vrijheden.

Dat blijkt ook in het Midden-Oosten. De staat Israël laat zich, aangestuurd door negatieve ervaringen uit het verleden, gedeeltelijk leiden door angst. Angst voor een herhaling van de Holocaust leidde tot een versneld nationaal tehuis voor de Joden. Angst voor zelfmoordaanslagen deed besluiten tot uitgebreide controles op checkpoints en het bouwen van muren. Angst voor Palestijnse overheersing is de basis van een tamelijk agressieve nederzettingenpolitiek. Al die vormen van angst belemmeren de vrijheid van Palestijnen en van de Joden zelf. Ze geven de staat een grimmig karakter, dat bij de internationale gemeenschap aversie oproept, waardoor Israël meer en meer aan banden gelegd wordt.

Staatsliberalisme

Ware vrijheid is niet hetzelfde als ongebondenheid. In Delft dacht men in mei 1945 dat alle middelen geoorloofd waren om foute Nederlanders een les te leren. Achteraf zal men beseft hebben dat het nazibeest zich ook kan openbaren in de gedaante van een voormalige verzetsstrijder. Meerdere politieke partijen hebben het woord vrijheid in hun naam opgenomen. Zij maken zich sterk voor een klimaat waarin alles kan en mag. Het opleggen van een vorm van staatsliberalisme zal echter niet alleen de ruimte voor minder­heden beperken, maar ook leiden tot ongewenste neveneffecten, die een bedreiging vormen voor het welbevinden en de vrijheid van de meerderheid. Waar een norm ontbreekt, daar geldt de vrijheid van de jungle. Daar heerst slechts het recht van de sterkste.

Ware vrijheid bestaat volgens Joh. 8:36 alleen voor hen die door de Zoon van God zijn vrijgemaakt. Vrijgemaakt van alles wat ons bindt aan deze wereld, van onze eigenaardigheden en hebbelijkheden, van de zonde vooral. Die vrijmaking vindt niet plaats in eigen kracht, maar door de Geest van Christus. Die vrijmaking leidt tot een nieuwe vorm van dienstbaarheid: Christus wordt Heer van ons leven. Vrijgemaakt, maar tegelijk ingeplant in de ware wijnstok om in Hem vruchten te dragen. Van die vrijheid wordt in Galaten 1 gezegd: sta erin. Dat zou voor ons voldoende reden moeten zijn om elkaar niet de maat te nemen, maar vrij te laten in de wijze waarop we ons leven voor Gods aangezicht inrichten.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl