Er is een reden bijgekomen om een natuurwetenschappelijk vakkenpakket te kiezen: het nieuwe boek ”Hoe voorkom je een kater?” van deeltjesfysicus Mark Frary. Zonder enige kennis van natuurwetenschappen is het boek al gauw abracadabra: Frary schroomt niet om vergelijkingen grondig uit te werken om zijn betoog te ondersteunen.

Voor wie al die formules wel volgt, gaat er een wereld open van slimmigheidjes die het dagelijks leven een stuk gemakkelijker, goedkoper of veiliger maken. Discriminatie van de bovenste plank: alfamensen zullen zich na aanvankelijke nieuwsgierigheid teleurgesteld van het boek afwenden vanwege de vele formules waarmee Frary strooit. Voor natuurwetenschappelijk geïnteresseerden is het smullen; zij krijgen in elk hoofdstuk ten minste één slimme tip.

Neem bijvoorbeeld het hoofdstuk ”Hoe snel moet je remmen?” Frary duikt daar direct de mechanica in en noteert de vergelijkingen v=u+at en v2=u2+2as. Ze blijken vooral nuttig voor autobaancoureurs. Die kunnen met deze kennis vooraf uitrekenen hoe groot de minimale afstand tot een voorligger moet zijn. Bij een noodstop kan de natuurkunde vervolgens levens redden.

Ook niet onbelangrijk in deze dure tijden: „Hoe bespaar je benzine?” Frary verwijst dan niet naar goedkope tankstations, want dat spaart alleen de portemonnee. Hij pakt Newtons bewegingvergelijking erbij: welke kracht is nodig om een auto met een bepaalde massa te versnellen? Daarbij betrekt hij de wrijvingskracht en de luchtweerstand, want die kosten extra voortstuwingskracht.

Dat levert een hoogst belangwekkende formule op die de deeltjesfysicus omwerkt tot een aantal tips. Bijvoorbeeld: breng de massa van de auto terug, rijd zo gelijkmatig mogelijk, of schakel al op bij lage toeren, de interne wrijving is dan het kleinst.

Ook kennis van de scheikunde kan mensen verder brengen in het leven. Een geurige knoflookadem maakt niemand enthousiast. De stof 3-prop-2-enylsulfinylsulfanylprop-1-een is de boosdoener. Hoe kan die worden geneutraliseerd? Kauwen op peterselieblaadjes of venkelzaad wordt vaak genoemd als remedie. Hoewel dat gezond kan zijn, effectief tegen een knoflookadem is het niet. Wat helpt wel? Alleen mondspoelwater dat chloordioxide en zink bevat, biedt enig soelaas, aldus Frary.

Het wetenschappelijk verantwoord zetten van een kop thee is uiteraard gebaseerd op Brits onderzoek. Dat leverde in 2003 een aantal interessante richtlijnen op: gebruik vers zacht water; gebruik een pot van keramiek; laat de thee niet langer of korter trekken dan drie minuten. Daarnaast moet de thee niet heter worden opgediend dan 65 graden Celsius, „om geslurp te vermijden.” Echt Brits is natuurlijk het onmisbare wolkje melk; dat moet als eerste in het kopje worden gedaan, anders gaan er te veel eiwitten kapot.

Af en toe levert Frary’s boek verrassende inzichten op, maar sommige tips liggen wel erg voor de hand. In het algemeen is de Nederlandse vertaling van het boek adequaat, maar niet altijd. Zo worden bijvoorbeeld de begrippen massa en gewicht door elkaar gehusseld, terwijl het toch echt verschillende grootheden zijn. Dat leert immers iedere middelbare scholier.

Frary’s rijk geïllustreerde boek is het bewijs dat natuurwetenschappen allerminst saai zijn. Toch schrikken ze veel jongeren af: slechts 18 procent van de afgestudeerde studenten wordt dit jaar technisch geschoold, terwijl dit 40 procent zou moeten zijn. De industrie zit te springen om slimmeriken die natuurkundige vergelijkingen snappen en scheikundige reacties uit hun mouw kunnen schudden.

Boekgegevens

”Hoe voorkom je een kater? 30 slimme toepassingen van chemie, wiskunde, biologie en natuurkunde in ons dagelijks leven”, door Mark Frary; uitg. Veen Magazines, Diemen, 2012; ISBN 978 90 85 710 820; 144 blz.; € 14,95.