Het vertrek van Wilders uit het Catshuis, zaterdag aan het begin van de middag, verbaasde vriend en vijand. Wat bezielt deze man om na een zó lang onderhandelingstraject er zo totaal onverwacht de brui aan te geven?

Politici en pers pijnigen zich daarover hun hersens. In dagbladen verschijnen smeuïge reconstructies met pikante details. Daaruit komt Wilders naar voren als een kille machtspoliticus, die al in de eerste dagen zonder blikken of blozen verkondigde: „De belangen van de bevolking interesseren me geen bal. Ik ben uitsluitend geïnteresseerd in de belangen van mijn kiezers.”

Vooral na het vertrek van Kamer­lid Brinkman uit de PVV-fractie, „raakte Wilders de kluts kwijt”, zei een van de onderhandelaars tegenover de Volkskrant. De PVV-leider maakte een ongeconcentreerde indruk en herhaalde eindeloos de zin: „Dat kan ik niet aan mijn fractie verkopen.”

Zaterdag maakte hij in een zijkamertje van het Catshuis hoorbaar ruzie met secondant Agema, kondigde hij „lijkbleek” af dat hij het bijltje erbij neergooide en verliet hij zonder iemand een hand te geven het vertrek.

Heel boeiend allemaal. Maar een antwoord op de vraag wat Wilders bezielt, geeft het niet. Het door hem gebruikte argument, namelijk dat hij opkomt voor AOW’ers, overtuigt niemand. Maar wat dan? Is hij de grip op zijn fractie kwijt? Heeft hij zichzelf niet meer in de hand?

Elseviercolumnist Bart Jan Spruyt kan evenmin als andere waarnemers „in het hoofd van Wilders kijken”, maar heeft wel een vermoeden van wat er speelt. „Mensen vergeten soms dat Wilders ook nog op een ander bord schaakt dan dat van de Nederlandse economie. De grote prioriteit van deze man, die al jaren­lang persoonlijke beveiliging heeft, blijft de internationale strijd tegen de radicale islam.”

Het kan goed zijn dat de PVV-leider met dit laatste thema zó bezet is –op 1 mei presenteert hij in de VS zijn nieuwste boek–, dat het Catshuis voor hem bijna bijzaak is geworden, stelt Spruyt. „Hij is verzot op Amerika. Ik zou er niet van opkijken als hij daar uiteindelijk –net als Hirsi Ali– definitief heen wil. Het is een van de weinige landen waar er voor hem nog toekomst is. Misschien staat hij al met één been op het vliegtuigtrapje.”

Dat Wilders zo druk is met de strijd tegen de internationale islam, heeft volgens Spruyt nog een ander relevant gevolg. „Hierdoor heeft hij de opbouw van een gedegen eigen partijorganisatie verwaarloosd. Aan zijn nieuwe Kamerleden stelde hij gemakshalve geen andere eisen dan dat ze rechts, dom en gehoorzaam moeten zijn. Dat heeft zich nu tegen hem gekeerd. Want domme mensen zijn niet zelden eigenwijs. Net zo eigenwijs als Geert zelf. Mede daardoor is hij momenteel bezig de controle over de gang van zaken te verliezen.”