Ziekenhuizen moeten winst kunnen uitkeren aan investeerders. Tenminste, dat is de wens van minister Schippers van Volksgezondheid (RD 14-4). Een wens die moreel gezien al een uitvoerig debat waard is; mag er met zorg wel winst gemaakt worden?

Er kleven grote bezwaren aan het voorstel, bezwaren die de Tweede Kamer vandaag bespreekt. Zo is het eigenlijk onduidelijk wat de minister nu precies met deze maatregel denkt te bereiken. Want ook volgens haar is het allergrootste risico van het voorstel dat de kosten van de ziekenhuiszorg nog sneller gaan stijgen dan ze toch al doen. En zeker in een tijd van bezuinigingen in de zorg is dat onbegrijpelijk.

Investeerders

Momenteel zijn ziekenhuizen instellingen zonder winstoogmerk. De wet staat ook niet anders toe. Ziekenhuizen lenen in de regel geld van de bank voor bijvoorbeeld nieuwbouw of de aanschaf van kostbare medische apparatuur. Ook giften spelen nog een rol.

Over de leningen moet vanzelfsprekend rente worden betaald, maar banken hebben geen zeggenschap over het reilen en zeilen van een ziekenhuis. Eventuele winsten moeten in de zorg worden geïnvesteerd.

De minister wil het nu mogelijk maken dat winst wordt uitgekeerd aan private investeerders. Daarbij hoort dat die investeerders ook invloed krijgen op het ziekenhuisbestuur.

De minister vindt dat nodig, zodat ziekenhuizen gemakkelijker aan kapitaal voor investeringen kunnen komen. Dat zal de doelmatigheid en de kwaliteit ten goede komen, zo verwacht ze. Maar wie streeft naar winst, wil ook de omzet maximaliseren.

Stimulans

Uit internationale vergelijkingen blijkt keer op keer dat het met de kwaliteit en het innovatieve vermogen van de Nederlandse gezondheidszorg goed is gesteld. Er is ook geen sprake van grote problemen bij het vergaren van kapitaal voor de ziekenhuizen. De banken zijn voorzichtiger geworden, maar in vergelijking met andere sectoren is de gezondheidszorg nog altijd een veilige investering. Ik ken geen voorbeelden van zinnige investeringen in de zorg die niet konden worden gefinancierd.

Uit diezelfde internationale vergelijkingen blijkt ook dat de Nederlandse gezondheidszorg duur begint te worden. De kosten van de Nederlandse gezondheidszorg stijgen de laatste jaren veel sneller dan alleen door vergrijzing en nieuwe medische technieken kan worden verklaard. Dit kabinet heeft meer geld voor extra zorguitgaven uitgetrokken dan welk voorgaand kabinet dan ook en toch blijkt het keer op keer niet genoeg.

Het gaat vooral daar mis waar in het kader van marktwerking de regelgeving wordt aangepast. Het wordt dan aan de zorgverzekeraars overgelaten om met zorg­instellingen te onderhandelen over de prijs en de omvang van de zorg. Marktwerking heeft betrekkelijk weinig effect op de prijzen van behandelingen.

Marktwerking blijkt echter wel een stimulans voor het opdrijven van het aantal behandelingen zonder dat verzekeraars daar al te veel greep op hebben. Het gevolg zijn snelle kostenstijgingen, gevolgd door hogere premies en door bezuinigingen in de vorm van meer eigen bijdragen en verkleining van het wettelijk verstrekkingenpakket. Mensen moeten dan meer zorg zelf gaan betalen, of ze dat nu kunnen of niet. Dit voorstel is een volgende stap in deze ellendige cyclus.

Gezond

Uiteindelijk hangt een en ander samen met het beeld van de zorg dat ons voor ogen staat. Wij kiezen voor een stelsel waarin we zorgprofessionals –medisch personeel en management– primair aanspreken op hun motivatie voor een goede en doelmatige zorg.

De FNV is niet naïef en begrijpt als vakbond heel goed dat die professionals daarnaast een gezond oog houden op de eigen financiële belangen. Maar dat is heel wat anders dan dat we de sector uitnodigen om primair op de winstgevendheid te letten, en dan maar hopen dat met allerlei aanvullende regelgeving alsnog de kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid van de zorg kunnen worden gewaarborgd.

Wij verwachten dat het toestaan van winstuitkeringen tot nodeloze kostenstijgingen leidt zonder dat de volksgezondheid daar iets mee opschiet. Dat is altijd ongewenst, en al helemaal niet uit te leggen als er miljardenbezuinigingen op de rol staan. Dus minister Schippers, niet doen!

De auteur is federatiebestuurder van de vakbond FNV.