Wat is de opgave? Nederland moet in 2013 nog circa 9 miljard euro extra bezuinigen. En dat nadat er al een eerder een bezuinigingsplan is geaccordeerd van 18 miljard euro. Doet Nederland dat niet, dan komt het begrotingstekort naar verwachting op 4,5 procent van het nationale inkomen uit en dat is veel hoger dan de door de EU maximaal toegestane norm van 
3 procent.

Het vlees is door de al bestaande bezuinigingen toch wel zo ongeveer van de botten. De economie bevindt zich al in een recessie. Hoe moet je dan nog meer bezuinigen zonder dat dit de economie nog verder in het dal drukt? Van PVV-leider Wilders is bekend dat hij liever uit de eurozone stapt dan dat hij nog verder gaat bezuinigen. Premier Rutte zegt dat extra bezuinigingen sowieso nodig zijn, ongeacht wat Brussel ervan vindt. Maar iedereen weet dat hij waarschijnlijk minder ferme taal zou bezigen als hij niet zo’n geloofwaardigheidsprobleem in Europa had.

Datgene waar onze minister-president de Grieken zo nadrukkelijk aan wenste te houden, zal hij ook zelf serieus moeten nemen. Bovendien heeft EU-president Van Rompuy hem al laten weten dat een rijk land toch in staat moet zijn om 1,5 procent van zijn inkomen extra te bezuinigen. Heel fijntjes merkte hij nog op: „Zelfs de Belgen bleken daartoe eerder al in staat.” Het CDA zit er wat tussenin en zal moeten helpen een brug te slaan.

Nu ook de PvdA geluiden laat horen dat ze het bezuinigen zo wel ongeveer genoeg vindt, dreigt er een draagvlakcrisis te ontstaan. Er is immers wel een meerderheid nodig om de moeilijke en pijnlijke besluiten door de Kamer te krijgen. Als ze er rechtsom niet uitkomen, lijkt linksom ook geen optie. Komt er geen oplossing, dan zit er voor Rutte weinig anders op dan op te stappen: dan moet de burger weer gaan kiezen.

Niet alleen de PVV en de oppositie hebben hun vragen bij nog verder gaande bezuinigingen. Zelfs de werkgevers, die altijd wel zijn te porren voor een verkleining van de overheid, roepen de regering nu ertoe op om op de middellange termijn te letten. Met andere woorden: bezuinig wel, maar doe het niet halsoverkop. Dat zal immers de recessie verzwaren en het herstel moeizamer maken. Wel 
op het doel schieten, maar dan met een lange pass, geen paniekvoetbal.

Een voorbeeld van iemand die zelfbewust en met lef met de bezuinigingsplicht omgaat, is de Spaanse centrumrechtse premier Rajoy. Spanje is een probleemland, maar niettemin bestond hij het om aan Brussel te vertellen dat hij dit jaar het afgesproken doel van 4,4 procent niet zou halen. Hij verwacht op 5,8 procent uit te komen. Voor 2013 hoopt hij de doelstelling van 3 procent wel te halen. Er werd gemopperd in Brussel, maar men ging akkoord, ook Duitsland.

Rajoy bezuinigt stevig, gaat daar ook mee door, maar genoeg is nu ook even genoeg. De Spaanse premier vreesde dat als hij nog meer gaat bezuinigen, de economie zo sterk zal krimpen dat daardoor de werkloosheid en de daaraan verbonden uitgaven voor uitkeringen sterk zullen oplopen. De extra bezuinigingen zouden dan al bijna weer verdwenen zijn voordat de overheid het geld binnen heeft gekregen. Immers, extra werkloosheidsuitkeringen zijn ook niet gratis. Daar komt nog bij dat mensen zonder baan pas echt ongelukkig worden. De rekening wordt zo wel bij een heel specifieke groep neergelegd.

Interessant is dat de financiële markten Rajoy gelijk lijken te geven. De rente is niet echt opgelopen en Spanje komt gewoon aan het geld dat het nodig heeft.

Ik hoop dat het Spaanse gedrag meer ruimte krijgt in de EU. Dat zou ook voor Nederland mooi zijn. In Nederland zouden we een goed plan moeten uitzetten en een 3 tot 4 miljard extra bezuinigen. Met een beetje geluk komen we dan op een begrotingstekort uit van circa 4 procent. De sprong naar 3,5 of 
3 procent is dan niet zo groot meer.

De vraag is dan hoe je moet bezuinigen. Dat is een heikele politieke kwestie. Nieuwe bezuinigingen op de gezondheidszorg en het onderwijs lijken onontkoombaar. Cultuur en natuur zouden, in ieder geval tijdelijk, ook wel even met iets minder toekunnen.

Nu er nog meer bezuinigd moet worden, is slim bezuinigen wel drie keer geboden. De suggestie is gedaan het bezuinigen te combineren met hervormingen in de economie, zoals de verhoging pensioenleeftijd. Dat lijkt me een goed idee en een goede bijdrage aan een meer houdbare situatie op langere termijn. Alleen lost de regering het probleem van het tekort in 2013 daarmee niet op.

En ontwikkelingssamenwerking, het zwarte schaap van de PVV? Die is in de vorige ronde al stevig aangepakt en zou wat mij betreft deze keer moeten worden ontzien. Ik hoor gelukkig vanuit christelijke hulporganisaties dat hun achterban goed blijft geven. Een goed signaal, want op barmhartigheid ten aanzien van die nood moet je niet licht bezuinigen.

De auteur is universitair docent aan Wageningen Universiteit. Reageren? goedbekeken@refdag.nl