Prof. Serruys is een pionier als het gaat om het plaatsen van stents, uitvouwbare flexibele spiraaltjes, in vernauwde kransslagaders. Sinds 1986 heeft hij met zijn team al bij duizenden patiënten in het Erasmus MC een stent geplaatst die hen van hun klachten zoals pijn op de borst (angina pectoris) afhielpen of een dreigend hartinfarct voorkwamen.

Stents worden geplaatst tijdens een hartkatheterisatie, waarbij de vernauwde of afgesloten kransslagader wordt opgerekt met een ballonnetje, de zogeheten dotterprocedure.

Waren de eerste generaties stents van metaal, een volgende serie werd gecoat: voorzien van een laagje medicamenten dat ervoor zorgde dat er geen of minder problemen optraden op de plek van de stent in het bloedvat.

Vanaf 2006 raakt de ontwikkeling van biologisch afbreekbare stents in een stroomversnelling. Een niet onbelangrijk aspect was, zo zegt Serruys, dat de Japanners de metalen stents niet wilden inbrengen bij een dotterprocedure. Zij beperken zich tot het eenvoudigweg dotteren, zonder stent. „Een lichaamsvreemd voorwerp op een cruciale plek in het lichaam plaatsen is voor de Japanners taboe”, aldus de Rotterdamse interventiecardioloog.

De eerste resultaten van een onderzoek met afbreekbare stents, vervaardigd van magnesium zonder coating, verschijnen in het medisch tijdschrift The Lancet van 2 juni 2007 (eerste fase van de zogeheten Absorbstudie). Deze eerste generatie afbreekbare stents is geen succes. Bij de 63 patiënten die deze stents krijgen, treden ongewenste reacties op in de vaatwand. Bovendien blijken de stents te snel op te lossen (binnen een jaar) en is er een nieuwe dotteringreep nodig. Deze uitkomsten zijn voor Serruys reden om een pas op de plaats te maken.

Een nieuwe ontwikkeling van de afbreekbare stent volgt met stents van de firma Abbott die gemaakt zijn van een langgeketend melkzuur (polylactide, PLLA), een volledig lichaamseigen stof die al jaren wordt toegepast in andere oplosbare medische hulpmiddelen, zoals hechtmateriaal. Deze PLLA-stent is gecoat met het langzaam vrijkomende medicijn everolimus, een middel met ontstekings- en weefselgroeiremmende eigenschappen.

Serruys heeft even geaarzeld bij het toepassen van deze stents, omdat uit onderzoek in andere hartcentra bleek dat er tot zes maanden na het plaatsen van de stent toch wat zorgen ontstonden. „Het bloedvat bleef die zes maanden weliswaar mooi open, maar de stent ging krimpen in plaats van op te lossen”, zegt prof. Serruys.

In 2007 krijgen de eerste dertig patiënten de vernieuwde stent (tweede fase van de Absorbstudie), onder wie een aantal in het Erasmus MC. Ze worden een jaar lang gevolgd. „De resultaten, gepubliceerd op 15 maart 2008 in The Lancet, waren bemoedigend”, zegt Serruys. Sinds februari 2008 hebben al 101 patiënten de biologisch afbreekbare stent gekregen. The Lancet van 14 maart 2009 rapporteert tussentijds dat bij deze patiënten de biologisch afbreekbare stent volledig is opgelost. Er zijn nog slechts minieme resten te zien in de bloedvatwand. De doorsnee van het bloedvat op die plek is toegenomen, de binnenwand zelfs dunner en de buitenwand dikker. Dat laatste wijst volgens prof. Serruys op een vertraagde veroudering van de vaatwand.

Toch juicht de interventiecardioloog nog niet. „De nu lopende vijfjarige studie moet uiteindelijk de resultaten bevestigen”, zegt hij. „Met de oplosbare stent blijven tot dusver nieuwe vernauwingen (restenose) en de zogeheten late stenttrombose, evenals hartinfarcten uit. Ook zien we dat de diameter van het bloedvat toeneemt.”

Deze resultaten zijn er volgens Serruys bij gecoate metalen stents niet. „Ander voordeel van de biologisch afbreekbare stent is dat hij blijvend flexibel is. Op een natuurlijke manier volgt de stent de verwijding van het bloedvat onder invloed van inspanning of na toediening van bloedvatverwijdende medicijnen. Deze stent restaureert als het ware de vernauwde plek in de kransslagader.”

Serruys: „In december 2011 zijn we in duizend hartcentra in de wereld een nieuwe studie begonnen, de Pivotalstudie, naar de resultaten van de biologisch afbreekbare stent. Aan dit onderzoek doen duizend patiënten mee. Ook Japan heeft zich hierbij aangesloten omdat deze stent gemaakt is van de lichaamseigen stof polylactide. In Amerika worden 2000 patiënten geselecteerd voor de Pivotalstudie. We doen het allemaal heel zorgvuldig en nemen geen risico.”

Toch blijven de gecoate metalen stents ook gebruikt worden bij bloedvaten met een doorsnee kleiner dan 2,5 millimeter, omdat het niet eenvoudig is om afbreekbare stents met een kleinere diameter te maken.

Primeur hartcentrum St. Antonius

Voor het eerst is in Nederland een oplosbare stent ingebracht bij een patiënt die niet meedeed aan een studie. Dat gebeurde vorige week in het St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein. Tijdens een dotterbehandeling plaatste cardioloog dr. Maarten Suttorp de oplosbare stent in een van de kransslagaders via een klein sneetje in de pols. Via de polsslagader werd met een hartkatheter de vernauwde kransslagader gedotterd en de biologisch afbreekbare stent geplaatst. Dat dit via de in de pols lopende slagader gebeurde, is nieuw. De gebruikelijke methode is dat dit de liessslagader plaatsheeft.

Volgens dr. Suttorp heeft leverancier Abbott van de nieuwe afbreekbare stent een aantal hartcentra in Europa aangewezen om ook buiten de lopende studies de stent te gebruiken om meer ervaring op te doen met deze technologie. Het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein is er een van en is het enige centrum in Nederland waar het buiten de onderzoekscontext is toegestaan. De patiënt die de behandeling heeft ondergaan was zeer tevreden. „Het is allemaal vlekkeloos verlopen. ’s Middags werd ik geholpen en de volgende ochtend was ik weer thuis. Ook de behandeling via de pols is heel fijn. Ik was direct weer op de been.”