Opstand Syrië ook schreeuw om aandacht
DAMASCUS – Het dagelijkse leven in Damascus vormt dezer dagen een palet van vreemde contrasten. Terwijl in de ene wijk het geweld in Homs wordt genegeerd, wordt dat in andere delen van de stad juist nauwgezet gevolgd. En juist daar blijkt dat de opstand niet een stedelijke, maar een agrarische achtergrond heeft.
Dwalend door de oude christelijke wijken van de Damasceense binnenstad kan het niemand ontgaan dat het leven hier bijna normaal zijn gangetje lijkt te gaan. Homs lijkt hier een boze droom, een nachtmerrie die men tracht te negeren.
Dezelfde indruk krijg je bij een bezoek aan wijken als Sha’lan en Mazzah, die in meerderheid worden bevolkt door welgestelde soennitische families. De trendy cafés waar je soms 4 dollar moet betalen voor een cappuccino zitten nog steeds vol.
Een waarneming die tegelijk verwijst naar de complexiteit van de Syrische crisis, die vaak wordt afgeschilderd als een opstand van de soennitische meerderheid tegen de voornamelijk alevitische machthebbers in het land. Soennitische families van de midden- en hogere klassen houden zich echter verre van deze strijd en wensen slechts dat Damascus het lot van de spookstad Homs bespaard zal blijven. Een wens die gedeeld wordt door hun alevitische en christelijke stadsgenoten.
Het beeld verandert echter wanneer je Damasceense wijken zoals Barzeh en Madamia bezoekt. De afgelopen jaren zijn grote delen van het vooral agrarische Syrische platteland getroffen door ernstige droogte. Er circuleren berichten dat meer dan 800.000 Syriërs als gevolg van deze droogte gedwongen werden te verkassen naar steden als Damascus en Aleppo. Waar ze terechtkwamen in armoedige wijken als Barzeh of Madamia, aan de rand van de stad en waar een harde strijd begon om het hoofd boven water te houden. Veel zonen van deze verarmde, uit nood naar Damascus verhuisde families treft men in de nachtelijke uren aan als taxichauffeur. Ze vertellen vaak pijnlijke verhalen over hun bestaansonzekerheid. En het is precies in hun troosteloze woonwijken waar het nu onrustig is en waar protesten worden georganiseerd. Het lijkt soms niet zozeer een politieke strijd tegen de Ba’athpartij of tegen de seculiere Syrische staat, maar veeleer een schreeuw om aandacht van het gemarginaliseerde platteland voor de existentiële problemen waarmee haar voormalige bewoners dagelijks worstelen.
Het is daarom niet toevallig dat de crisis in Syrië bijna een jaar geleden in het zuidelijke, door droogte en armoede getroffen Daraa begon. Het verklaart ook gedeeltelijk het merkwaardige verschil met de onrust in Egypte en Tunesië, waar de protesten en demonstraties zich vooral concentreerden in de hoofdsteden Caïro en Tunis, terwijl in Syrië de strijd zich vooral lijkt af te spelen in de periferie.
Afgelopen zondag mochten de Syriërs zich in een referendum uitspreken over een nieuwe grondwet. Van de 14,6 miljoen stemgerechtigden brachten er 8,7 miljoen, oftewel 57 procent, hun stem uit, wat gezien de hachelijke veiligheidssituatie in Syrië een verbazingwekkend hoge opkomst was. Een internationaal koor van critici sprak over een „schijnvertoning” of een „cynische truc”, maar de Syriërs zelf dachten hier blijkbaar anders over. Ook hier koos Syrië voor een andere weg dan Egypte en Tunesië, waar eerst vrije verkiezingen werden gehouden en pas in een tweede stadium een nieuwe grondwet werd voorbereid.
Deze verkiezingen brachten zowel in Egypte als in Tunesië islamitische partijen aan de macht die in belangrijke mate de inhoud van hun nieuwe grondwetten zullen gaan bepalen. In Syrië heeft men ervoor gekozen eerst een nieuwe grondwet op te stellen, op basis waarvan er vervolgens verkiezingen zullen worden georganiseerd. De geschiedenis zou op de langere termijn wel eens kunnen uitwijzen dat de Syrische aanpak verstandiger was.
In de aanloop naar het referendum van zondag werd duidelijk hoezeer Syrië reeds veranderd ís. In het verleden durfde nauwelijks iemand openlijk over politiek te praten. Wie dat toch deed, keek eerst schichtig om zich heen en dempte zijn stem tot gefluister. De afgelopen weken echter werd er overal –in cafés, restaurants en taxi’s– druk gediscussieerd over politiek en vooral over de nieuwe grondwet. Het verrassendst was een jonge taxichauffeur. Hij had een klein wit boek naast zich liggen dat alle bepalingen en paragrafen van de nieuwe grondwet bleek te bevatten. Hij vertelde met een ernstig gezicht dat hij in de pauzes, wanneer hij geen klant in zijn taxi had, dit boekje bestudeerde, zodat hij op 26 februari zou weten of hij tijdens het referendum voor of tegen de nieuwe grondwet moest stemmen. Wat de verdere ontwikkelingen in Syrië ook zullen zijn: deze eerste stap naar meer politieke openheid en bewustwording is pure winst.
